هر آنچه درباره ی پرتودرمانی (رادیوتراپی) باید بدانید.

شنیدن اینکه به بیماری سرطان مبتلا شده‌اید، خبری تکان‌دهنده است؛ به طور کلی این جمله یکی از وحشتناک ترین جملاتی است که هر فردی ممکن است در زندگی خود آن را بشنود. البته امروزه بسیاری از کسانی که به سرطان دچار می شوند، با پرتودرمانی (رادیوتراپی) و سایر روش های نوین پزشکی معالجه می‌شوند یا با وجود سرطان، برای سال‌های سال با کیفیت خوب زندگی ‌می‌کنند.

بسیاری از افراد مبتلا به سرطان که پرتو درمانی را آغاز می کنند از پزشک خود درباره اینکه آیا پرتودرمانی سرطان را از بین میبرد سوال می کنند.
اولین قدم در راه درمان این بیماری، انتخاب پزشک باسواد و بااخلاق است، زیرا انتخاب پزشک مجرب که از دانش و مهارت کافی برخوردار است مسیر درمان را برایتان کوتاه خواهد کرد. یک متخصص رادیوتراپی انکولوژی خوب قطعا می تواند با پرتودرمانی (رادیوتراپی) به علاج بیماری سرطان کمک کند.

برخورد افراد با بیماری سرطان چگونه است؟

سرطان ممکن است برای هر کسی اتفاق بیافتد. حقیقت این است که هیچ کس سزاوار سرطان نیست و نمی خواهد که به آن مبتلا شود. ابتلا به سرطان یک اتفاق غیر منتظره است.
در این مسیری که شما برای تشخیص و درمان طی می کنید ممکن است با پزشکان نابلد هم مواجه شوید. کسانی که بنیه علمی کافی ندارند و یا وقتی برای آن ها درباره بیماری و دوره ی درمانتان می گویید، برای شما نگران نیستید.

در راه شکست سرطان، شما باید سعی کنید که دیگران شما را تحت استرس قرار ندهند. سرطان خودش به اندازه ی کافی استرس زا می باشد. برای شکست سرطان بایستی که یک نگاه دراز مدت و فراتر از ۶ ماه داشته باشیم. پس مشاوره با پزشکان رادیوانکولوژیست (متخصص رادیوتراپی انکولوژی) را در اولویت برنامه هایتان قرار دهید.

ابتدا ببینیم سرطان چیست؟

بدن از میلیاردها سلول تشکیل شده است که اغلب به طور منظم رشد کرده، تقسیم می شوند و می میرند. تمامی این فرایندها یک پروسه کنترل شده و محکمی دارند. در سرطان این روند تغییر می کند و به عبارتی سرطان بیماری است که از تقسیم غیر مجاز سلول های بخشی از بدن بوجود می آید. این اتفاق می تواند در هر قسمتی از بدن رخ دهد مثل ریه، استخوان، سینه و غیره.

و اما مهمترین علت ایجاد سرطان:

مهمترین علت ایجاد سرطان، جهش در DNA سلول است. DNA یعنی مغز سلول، که حاوی تعداد بسیار زیادی از ژن های هر فرد است. ژنها می توانند به دلایل محیطی مثل نور خورشید، غذاهای حاوی نگهدارنده ها، دود سیگار و … و در بسیاری از موارد به دلایل ناشناخته، دچار آسیب هایی شوند که اگر ترمیم نشود منجر به سرطان خواهد شد.

انکولوژی چیست؟

آنکو یعنی سرطان و لوژی به معنی شناختن است؛ پس آنکولوژی یعنی سرطان شناسی است که زیر شاخه های آن عبارتند از:

• جراحی
• پرتودرمانی (رادیوتراپی)
• درمانهای سیستمیک شامل شیمی درمانی، ایمونوتراپی، درمان هدفمند و هورمون درمانی

در ایران تخصص های زیر برای انکولوژی وجود دارد:

1. متخصص رادیوانکولوژی
2. جراح های مختلف شامل: جراح سرطان (انکوسرجن)، جراح کلیه و مجاری ادراری (انکواورولوژیست)، جراح پستان، جراح کولورکتال و … (این همکاران دوره جراحی عمومی را به اتمام رسانیده و فلوشیپ و دوره تکمیلی مربوط به سرطان را گذرانده اند)
3. فوق تخصص هماتولوژی، انکولوژی = فوق تخصص خون و سرطان بالغین، این متخصصین می توانند درمانهای سیستمیک را انجام دهند (و نه پرتودرمانی)

البته معمولا بیمار برای اولین بار، توسط سایر رشته های تخصصی مطلع می شود که مبتلا به سرطان است. مثلا سرطانهای مری، معده و رکتوم توسط متخصص گوارش تشخیص داده می شود و سرطان پروستات و مثانه توسط متخصص کلیه و مجاری ادرار و…

بعد از تشخیص سرطان، بیمار ممکن است نزد متخصص رادیوانکولوژی یا جراح و یا متخصص هماتولوژی انکولوژی ارجاع داده شود.

« سرطان معده چیست و علائم سرطان معده چیست »

نکته قابل توجه آنکه بدلیل عدم آشنایی رشته های فوق با پرتودرمانی (رادیوتراپی)، بهتر است جهت تصمیم گیری بهتر و تعیین ترتیب درمانهای لازم، حتما بیمار قبل از شروع درمان با یک رادیوانکولوژیست مشاوره کند.

معرفی رشته تخصصی پرتودرمانی (رادیوتراپی)

عناوین متخصص پرتودرمانی، متخصص رادیوتراپی، متخصص رادیوتراپی انکولوژی و متخصص رادیوانکولوژی عملا همگی جهت توصیف پزشک متخصصی است که می تواند پرتودرمانی (رادیوتراپی) و درمان های سیستمیک (شیمی درمانی، هورمون درمانی، درمان هدفمند و ایمونوتراپی) انجام دهد.

واضح است که در این صورت حوزه درمان بسیار وسیع خواهد بود و اشراف کامل یک فرد به همه انواع درمان های همه سرطان ها، غیر قابل قبول است.

در کشور های مختلف دنیا جهت تسلط بیشتر فرد متخصص در حیطه درمان عموما دو راه حل وجود دارد:

الف) در بریتانیا یک آنکولوژیست فقط دو یا سه نوع سرطان مختلف را درمان میکند (هم رادیوتراپی و هم درمان های سیستمیک) و در این حالت، تخصص کلینیکال آنکولوژی نام میگیرد، مثلا یک کلینیکال انکولوژیست فقط سرطانهای دستگاه گوارش فوقانی را درمان می کند و مثلا یک کلینیکال انکولوژیست دیگر، فقط به درمان سرطانهای دستگاه گوارش تحتانی می پردازد.

ب) در آمریکا و… یک تخصص داریم به اسم مدیکال آنکولوژی که فقط درمان سیستمیک انجام میدهد (نه پرتودرمانی) و یک تخصص داریم به نام متخصص رادیوتراپی آنکولوژی که صرفا پرتودرمانی انجام می دهد.

دکتر احسان کرباسی از سال 1392 تاکنون با سابقه درخشان علمی، مطابق با سیستم ایالات متحده، مطالعات خود را صرفا منحصر به رادیوتراپی های فوق تخصصی از جمله درمان های SRS ،SBRT ، FSRT و سایبرنایف و گامانایف نموده که با توجه به ورود دستگاه های بسیار پیشرفته پرتودرمانی به کشور، این نحوه درمان بسیار به نفع بیماران تمام شده است. به عنوان مثال تکنیک IMRT، تا سال 1392 در ایران وجود نداشت و تکنیک رادیوتراپی استریوتاکتیک نیز تا سال 1398 در ایران وجود نداشت و دکتر احسان کرباسی پیشگام انجام این درمانها در تهران هستند.

انواع تکنیک های رادیوتراپی

1. درمان سه بعدی، تکنیک 3D-CRT:
   3D Conformal Radiation Therapy

از سال 1388 در تهران راه اندازی شده و امروزه یک درمان معمولی تلقی می شود.

2. تکنیک IMRT:
   Intensity Modulated Radiation Therapy

رادیوتراپی با شدت تعدیل یافته از سال 1392 راه اندازی شده است.

3. تکنیک  VMAT = Arc Therapy:
   Volumetric Modulated Arc Therapy

از سال 1396 در تهران به کار گرفته می شود، این روش نیز همانند روش قبلی تکنیک مناسبی برای رادیوتراپی است.

4. تکنیک استریوتاکتیک = تکنیک SRS  = تکنیک SBRT  = تکنیک FSRT = تکنیک SABR

SRS = Stereotactic Radio-Sergery

SBRT = Stereotactic Body Radiation Therapy

SABR = Stereotactic ABlative Radiotherapy

FSRT = Fractionated Stereotactic Radiation Therapy
از سال 1398 در تهران راه اندازی شده و بسیاری از تومورها فقط با این روش به شکل ایده آل درمان می شوند. البته پزشکانی که دانش استفاده از این روش را دارند انگشت شمارند.
دکتر احسان کرباسی متخصص رادیوتراپی انکولوژی بالاترین دانش علمی-درمانی جهت اجرای این روش را دارند و به طور گسترده در درمان بسیاری از سرطان ها از جمله متاستاز مغزی و ریوی و کبدی، سرطان ریه در مراحل اولیه، موارد عود تومورهای سر و گردن و مغز و … استفاده می کنند.

5. تکنیک توموتراپی: این نام در واقع نوعی VMAT (درمان Arc) ارائه می کند ولی بسیاری از افراد آن را به عنوان یک تکنیک مجزا نیز مطرح می کنند. البته می توان درمانهای استریوتاکتیک را نیز با نسل های جدید این دستگاه (متد) انجام داد.

انواع دستگاه های پرتودرمانی (رادیوتراپی)

1. دستگاه شتاب دهنده خطی: با توجه به سرعت درمان و وجود بهترین دستگاههای ساخت آمریکا در تهران شامل برندهای تروبیم STX و توموتراپی های پیشرفته می توان تمام تکنیک های VMAT و  Arc و SRS و SBRT را با این دستگاه ها به نحو احسن انجام داد.
2. دستگاه سایبرنایف: احتمالا اواخر سال 1402 برای اولین بار در ایران راه اندازی می شود. با این دستگاه نیز درمانهای فوق الذکر قابل انجام هستند و البته محدودیت هایی نظیر سرعت کم درمان و … نیز دارد. در مجموع سایبرنایف توانایی فوق العاده ای نسبت به یک شتاب دهنده Full Option ندارد. به عنوان مثال بر اساس گایدلاین درمان های استریوتاکتیک انگلستان، IMRT و VMAT و سایبرنایف، همگی روشهای خوبی برای انجام SBRT (SABR) هستند:

  SABR UK Consortium, Version 6.1, Page 22: VMAT, IMRT or modalities such as Cyberknife are all acceptable for delivering SABR treatments. The effect of immobilization equipment and patient’s limbs outside the FOV of the planning CT and CBCT must be considered

3. دستگاه گامانایف: در حال حاضر (تابستان 1402) فقط یک دستگاه گامانایف فعال در تهران وجود دارد. تایم درمان با این دستگاه طولانی بوده و این، یک محدودیت برای این دستگاه محسوب می شود. با این دستگاه می توان درمانهای SRS برای تومورهای مغزی انجام داد ولی تومورهای خارج مغز یا درمان های بیشتر از 5 جلسه با این دستگاه قابل انجام نیست.
4. دستگاه توموتراپی: به توضیحات مقاله توموتراپی چیست مراجعه کنید.
5. دستگاه پروتون تراپی: در حال حاضر (تابستان 1402) در ایران وجود ندارد و تا چند سال آینده نیز بعید است راه اندازی شود.

در پروسه پرتودرمانی برای درمان سرطان با کدام پزشکان در ارتباط هستید؟

پزشک متخصص رادیوانکولوژی

رادیوانکولوژیست ها، پزشکانی هستند که نظارت و هدایت درمان شما را بر عهده دارند. این پزشکان با سایر اعضای تیم پرتودرمانی برای مراقبت از شما قبل، حین و بعد از درمان همکاری می کنند. پزشک متخصص رادیوتراپی انکولوژی برنامه درمانی شما را تهیه و تجویز می کند و مطمئن می شود که هر درمان، به طور صحیح و دقیق انجام می شود و نیز پیشرفت درمان شما را پیگیری کرده و پروسه درمان را به نحوی تنظیم می کند تا از اینکه شما بهترین مراقبت های درمانی را دریافت می کنید، اطمینان کامل حاصل شود.  آن ها از نزدیک با سایر متخصصین حوزه سرطان، جراحان و همه اعضای تیم انکولوژی پرتودرمانی همکاری می کنند.

دندانپزشکان

اگر شما برای درمان سرطان در قسمت دهان، سر و یا گردن خود تحت انجام پرتودرمانی قرار بگیرید، در پروسه درمان خود به کمک متخصصین دندانپزشکی هم نیاز خواهید داشت. متخصصین دندانپزشکی به شما کمک می کنند تا از وارد شدن آسیب به بافت و قسمت های سالم دهان، لثه ها و دیگر بافت های داخل دهانتان پیشگیری کنید. همچنین ممکن است به شما توصیه کنند که پیش از انجام پرتودرمانی، برخی اقدامات مراقبتی بر روی دندان هایتان انجام شود. دندانپزشک می تواند به کنترل و درمان برخی ازعوارض جانبی درمان سرطان (مانند خشکی دهان و..) نیز کمک کند.

فیزیست پرتودرمانی

فیزیست های پرتودرمانی در طول برنامه ریزی درمان و انجام پرتودرمانی، مستقیماً با رادیو اونکولوژیست ها همکاری می کنند. آن ها بر دُزیمتری (علمی است در زمینه فیزیک پرتویی که جهت ارزیابی، اندازه گیری و محاسبات پرتوهای تابش شده به بدن انسان و محیط به کار می رود.) نظارت می کنند و کمک می کنند که از تنظیم صحیح و دقیق درمان های پیچیده پرتودرمانی اطمینان حاصل شود. همچنین برنامه های کنترل کیفیت تجهیزات و روش های پرتودرمانی را تهیه و مدیریت می کنند. آن ها همچنین با اندازه گیری دقیق پرتوهای درمانی و انجام سایر آزمایشات ایمنی به طور منظم، از عملکرد صحیح تجهیزات درمان اطمینان حاصل می کنند.

لنفوتراپیست ها

لنفوتراپیست ها به برخی بیماران از جمله بیماران مبتلا به سرطان پستان و سارکوم اندام کمک میکنند تا با یادگیری و انجام ورزش های مخصوص، از ایجاد تورم و درد در اندام ها پیشگیری شود.

متخصصین تغذیه

متخصصین تغذیه می توانند در طول دوره های درمانی با شما همکاری کنند و به شما کمک کنند تا رژیم غذایی سالم و مناسبی داشته باشید. چنان چه پروسه درمان بیماری بر اشتها شما تأثیر گذاشته باشد و یا محدودیت هایی باشد، آن ها می توانند با ارائه لیستی از غذاهایی که برای شما مناسب هستند در کنترل و مدیریت بعضی از اثرات و عوارض جانبی درمان به شما کمک کنند.

فیزیوتراپیست ها

متخصصین فیزیوتراپی از تمرین های ورزشی و حرکتی برای بهبود عملکرد بدنی شما در طول پروسه درمان استفاده می کنند. این تمرینات می تواند به کنترل و مدیریت عوارض جانبی درمان سرطان، تسکین درد و بهبود سلامتی شما کمک کنند.

جمع بندی

انواع بیماران مبتلا به سرطان اغلب در یک نقطه ای از مسیر درمان خود نیازمند پرتودرمانی (رادیوتراپی) خواهند بود. (دوره درمان می تواند بین چند ماه تا چند سال متغیر باشد)
با شناسایی بهترین پزشکان و متخصصان پرتودرمانی می توانید پرتودرمانی بهتری دریافت کنید. پس در انتخاب پزشک عجله نکنید و نهایت دقت و وسواس را داشته باشید.

دکتر احسان کرباسی با قابلیت های علمی و ارائه باکیفیت ترین خدمات رادیوتراپی پیشرفته، راه درمان را برای شما کوتاه تر می کند.

شاه‌کلید رهایی از سرطان انتخاب پزشک مجرب است. تماس با دکتر احسان کرباسی برای دریافت با کیفیت ترین خدمات را فراموش نکنید.