فهرست مطالب
عوارض پرتو درمانی برای اطرافیان
اگر تحت درمان سرطان هستید، می دانید که داروها و روش های درمانی از جمله پرتودرمانی عوارض جانبی دارند. ممکن است نگران باشید که این درمان های نجات دهنده ممکن است به نوعی برای عزیزان شما مضر باشد. این نگرانی بسیاری از مبتلایان به سرطان و اعضای خانواده‌شان است و از متخصص سرطان درباره عوارض پرتو درمانی برای اطرافیان سوال می پرسند. در ادامه مقاله در مورد عوارض پرتودرمانی برای بیمار و همچنین اطرافیان و عزیزان بیمار صحبت خواهیم کرد.
سه دسته اصلی درمان سرطان عبارتند از:
- پرتودرمانی
- جراحی
- شیمی درمانی یا درمان‌های دارویی
در خیلی از تشخیص‌های بدخیمی مجموعه‌ای از این درمان‌ها در کنار هم قرار می گیرند تا شانس درمان قطعی را به بیمار بدهند.
پرتودرمانی یا رادیوتراپی
رادیوتراپی به عنوان یکی از شاخه‌های طب نوین یا به عنوان رادیو انکولوژی در کشور ما شناخته می شود. متخصصین این رشته با به کارگیری انواع پرتوهای یونیزان که می تواند همراه با دارو درمانی (شیمی درمانی) همزمان و یا با تقدم و تاخر استفاده شود بیماران مبتلا به سرطان را درمان می کنند.
سابقه درمان سرطان با پرتودرمانی به حدود 100 سال می رسد که یک سابقه بسیار طولانی است. حدود 60 درصد از بیماران مبتلا به سرطان در قسمتی از پروسه درمانشان نیاز به پرتو درمانی پیدا می‌کنند که این زمان پرتو درمانی براساس نوع بیماری ممکن است متغیر باشد، قبل، بعد و یا همراه درمان‌های دیگر استفاده می شود.
اگر میخواهید بدانید پرتودرمانی چیست و چگونه سرطان را درمان می کند لطفا روی پرتودرمانی چیست؟ کلیک کنید.
برای اطلاع از بهترین متخصص پرتو درمانی در تهران کلیک کنید.
پرتو درمانی برای چه بیماری هایی است؟
رادیوتراپی برای درمان انواع تومورها شامل تومورهای مغز، پستان، دهانه رحم (Cervix)، حنجره، ریه، پانکراس، پروستات، پوست، نخاع، معده، رحم یا سارکومای بافت نرم و استخوان درمان لنفوم (تومور سیستم لنفاوی) و برخی تومورهای خوش خیم به کار رود.
مقدار دوز مورد استفاده در پرتودرمانی به نوع تومور و بافت یا اندام‌های در معرض آسیب بستگی دارد.
برای بعضی از تومورها، پرتودهی به نواحی غیر تومورال برای جلوگیری از رشد مجدد سلولهای سرطانی صورت می‌گیرد. این تکنیک، پرتو درمانی پیشگیری کننده (Prophylactic) نامیده می‌شود. رادیوتراپی همچنین می‌تواند به کاهش علائم بیمار مثل درد ناشی از گسترش سرطان به استخوان یا سایر بافت‌های بدن کمک کند. این تکنیک رادیوتراپی تسکینی (Palliative) نامیده می‌شود.
برای کسب اطلاعات بیشتر مقاله پرتو درمانی برای چه بیماری هایی است را مطالعه کنید.
برای اطلاع از عوامل خطر سرطان پروستات کلیک کنید. آیا میدانید پرتودرمانی یکی از روش های درمان سرطان پروستات با نتایج بسیار موفقیت آمیز است. برای اطلاع از پرتودرمانی سرطان پروستات کلیک کنید.
عوارض پرتودرمانی
پرتودرمانی که برای معالجه سرطان توسط پزشکان توصیه می شود عوارضی را بدنبال خواهد داشت. هر ناحیه از بدن که در معرض اشعه باشد یک نوع عارضه خاص از خودش نشان می دهد. با سوال از تیم مراقبت های پزشکی این موارد را بپرسید تا توضیحات کامل تری دریافت کنید. باید عوارضی را که احساس می کنید با پزشک خود در میان بگذارید زیرا این موارد شایع هستند و متخصصان روش های درمان متفاوتی برای آنها در نظر دارند.
رایج ترین عوارض پرتودرمانی چیست؟
بیشتر بیماران در حین جلسه درمان، دردی حس نمی‌کنند و عوارض درمان به آرامی و در طول زمان ظاهر می‌شوند. پزشک می‌تواند با روش‌هایی از بسیاری عوارض جلوگیری کند. بیشتر این عوارض پس از اتمام دوره درمان، از بین می‌روند. برخی از عوارض می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- سوزش پوست، قرمز شدن پوست (حالتی شبیه به آفتاب‌سوختگی)
- احساس خستگی
- ریزش مو و …
برای کسب اطلاعات بیشتر به مقاله عوارض پرتودرمانی در همین وب سایت مراجعه کنید.
تشعشع و رادیواکتیویته
برخی از افراد مبتلا به سرطان که تحت پرتودرمانی قرار می‌گیرند، نگران این هستند که بدنشان پس از دریافت پرتودرمانی «رادیواکتیو» شود. نگرانی آنها این است که تماس فیزیکی نزدیک با دیگران می تواند آنها را در معرض تشعشع قرار دهد. پاسخ این سوال، به نوع پرتودرمانی که دریافت می کنید، یعنی پرتوهای خارجی یا داخلی، بستگی دارد.
پرتودرمانی خارجی
تشعشع خارجی زمانی است که تابش از منبعی خارج از بدن می آید. یک دستگاه ویژه پرتوهای قوی انرژی را به سلولهای سرطانی می‌فرستد تا آنها را بکشد یا از رشد و تقسیم آن ها جلوگیری کند. دوزهای کوچک پرتو ممکن است روزانه در یک دوره از چند روز تا چند هفته تجویز شود. توجه کنید در این نوع روش درمان، پس از پایان جلسه درمان، بافت تحت درمان به نگه داشتن اشعه ادامه نمی دهد. بنابراین بیمارانی که پرتوهای خارجی دریافت می کنند، نیازی به نگرانی در مورد انتقال اشعه به عزیزان خود ندارند. گامانایف، سایبرنایف و شتاب دهنده های مرسوم، توموتراپی و پروتون درمانی، مثالهایی از این نوع درمان هستند.
عوارض پرتودرمانی برای اطرافیان | آیا پرتودرمانی داخلی برای اطرافیان ضرر دارد؟
تابش داخلی به این معنی است که منبع تشعشع وارد بدن می شود. یکی از انواع پرتودرمانی داخلی، براکی تراپی است که در آن پزشکان دانه، روبان یا سیمی را در بدن بیمار کاشت می‌کنند که حاوی تشعشع بوده و در داخل یا اطراف تومور قرار می گیرد. این ایمپلنت کاشته شده دوز پرتو به ناحیه اطراف ساطع می‌کند که سلولهای سرطانی را می‌کشد. نمونه دیگری از تشعشعات داخلی، کپسولهای خوراکی حاوی ید رادیواکتیو است که برای درمان برخی تومورهای تیروئید بلعیده می شود.
هنگامی که بیمار با پرتوهای داخلی تحت درمان قرار می گیرد، منبع تابش ممکن است برای مدت کوتاهی در بدن باقی بماند و سپس قبل از خروج بیمار از مرکز درمانی خارج شود. بافت درمان شده اشعه را در خود نگه نمی‌دارد و بنابراین تماس با دیگران مشکلی ندارد.
اگر ایمپلنت ها برای مدت طولانی باقی بمانند آیا به دیگران آسیب می رساند؟
اگر پرتو در داخل یا اطراف تومور کاشته اید، تیم مراقبت‌های بهداشتی حتما در مورد تماس فیزیکی نزدیک برای چند ماه آینده به شما راهنمایی های لازم را گوشزد می‌کند که به نوع سرطانی که درمان می شود بستگی دارد.
اگر منبع تشعشع در جای خود باقی بماند (کاشت دائمی منبع رادیواکتیو)، میزان تابش به مرور زمان کاهش می یابد. با این حال، امکان آسیب رساندن به دیگران وجود دارد. برای مثال، اگر تحت براکی تراپی دائمی (اینتراستیشیال) برای سرطان پروستات، قرار گرفته اید نشستن به مدت 1 ساعت در صندلی کمک راننده برای رسیدن به مقصد، منعی ندارد اما شما نباید کودک، توله سگ یا بچه گربه زیر یک سال را روی پاهای خود نگه دارید، یا یک زن باردار را حداقل تا دو ماه پس از کاشت بذرها (انجام براکی تراپی) نباید در آغوش بگیرید.
تیم انکولوژی پرتودرمانی به بیمارانی که پرتوهای داخلی دریافت می کنند، توضیحات کامل را ارائه خواهند داد. اگر نگران عوارض پرتو درمانی برای اطرافیان هستید یا نگرانی خاصی دارید حتما از تیم خود بپرسید.
ایمنی شیمی درمانی (خطرات شیمی درمانی برای اطرافیان و اعضا خانواده)
برخی از بیماران به این فکر می‌کنند که آیا تماس فیزیکی نزدیک با فرد دیگری در حین دریافت شیمی‌درمانی بی‌خطر است یا خیر.
در بیشتر موارد، پس از دریافت شیمی درمانی، داروها در بدن بیمار حدود 24 ساعت تا 48 ساعت باقی می مانند. بدن، خود را از طریق مایعات بدن مانند ادرار یا مدفوع از داروها پاک می کند، بنابراین این به معنای اجتناب از تماس با این مایعات بدن است. توصیه می شود که اگر مایعات بدن یک بیمار شیمی درمانی را تمیز می کنید (مثلا موقع شستن سرویس بهداشتی فرد تحت درمان)، دستکش بپوشید و دستان خود را بشویید.
عوارض پرتودرمانی برای اطرافیان | حاملگی و رادیوتراپی
توصیه اکید قبل یا در حین پرتو درمانی آن است که از بارداری جلوگیری شود زیرا پرتو درمانی برای جنین خصوصاً در سه ماهه اول بارداری زیان آور بوده و به آن آسیب می رساند. بنابراین در صورتی که مشکوک به حاملگی هستید حتماً به پزشک خود اطلاع دهید. این نکته در مورد آقایان نیز مطرح بوده و پزشک باید در مورد اثرات پرتو درمانی روی باروری راهنمایی نماید.
خلاصه مطلب
در پاسخ به سوال پرتکرار عوارض رادیوتراپی برای اطرافیان مبنی بر اینکه افرادی که تحت پرتودرمانی قرار می‌گیرند نیاز به دوری از سایرین دارند یا خیر باید بدانید که افرادی که تحت پرتودرمانی خارجی یعنی External Beam Radiation Therapy قرار می‌گیرند به هیچ وجه لازم نیست از سایرین دوری کنند چون اشعه به بدن آنها می‌تابد ولی جذب نمی‌شود. اما کسانی که تحت درمان رادیوایزوتوپ‌ها هستند باید تا چند روز تحت قرنطینه باشند و تا مدتی از بارداران و کودکان دوری کنند.
