پرتودرمانی سرطان

همانطور که در مقالات قبلی این وبسایت هم اشاره کردیم، پرتو درمانی سلول های سرطانی را از طریق آسیب زدن به DNA آنها می کشد یا سرعت رشدشان را کاهش می دهد. پرتودرمانی سرطان یا همان رادیوتراپی، روشی است که از اشعه های قدرتمند رادیواکتیو استفاده می کند تا از این طریق تومورهای سرطانی را کوچک کند. در دوزهای پایین، از این اشعه ها برای اهدافی همچون تصویربرداری با اشعه ایکس از داخل بدن استفاده می شود.

اصلی ترین کاربرد رادیوتراپی، درمان انواع سرطان ها است. به همین دلیل هم مفهوم پرتو درمانی به مفهوم درمان سرطان گره خورده است. پرتو درمانی در واقع دومین روش رایج برای درمان سرطان ها بعد از جراحی است.

در ادامه همراه ما باشید تا بیشتر با پرتو درمانی سرطان، و پاسخ سوالات رایج در این مورد آشنا شوید.

چه زمانی از پرتو درمانی استفاده می شود؟

پرتو درمانی می تواند به عنوان درمانی اصلی یا درمان تکمیلی در کنار روش های دیگر درمان سرطان مورد استفاده قرار بگیرد. پرتو درمانی کمکی ممکن است برای کوچک کردن اندازه تومور سرطان پیش از جراحی، یا بعد از جراحی، برای توقف رشد سلول های باقی مانده سرطانی در بدن استفاده شود. در برخی از موارد از پرتو درمانی در کنار شیمی درمانی استفاده می کنند.

چرا از رادیوتراپی استفاده می کنند؟

از پرتو درمانی با اهداف زیر استفاده می شود:

• درمان – برخی از سرطان ها هستند که می توانند تنها با رادیوتراپی درمان شوند. و برخی دیگر هم هستند که پرتو درمانی در قالب روش کمکی می تواند در درمان آنها موثر باشد.
• کنترل – پرتو درمانی می تواند برخی از سرطان ها را به واسطه کوچک کردنشان یا جلوگیری از رشدشان کنترل کند.
• کمک به دیگر درمان ها – رادیوتراپی می تواند قبل یا بعد از درمان های دیگر سرطان استفاده شود تا اثرگذاری آنها را بالا ببرد.
• تسکین علائم – اگر درمان کردن سرطان ممکن نباشد، پرتو درمانی می تواند برای کاهش علائم سرطان استفاده شود و طول عمر مفید و باکیفیت بیمار را افزایش دهد.

پرتو درمانی چگونه انجام می شود؟

پرتو درمانی را می توان به صورت داخلی یا خارجی انجام داد. زمانی که اشعه های پرتو درمانی از دستگاهی در خارج از بدن، به بافت سرطان تابانیده شوند به آن پرتو درمانی بیرونی می گویند (که رایجترین شکل پرتو درمانی است)، و زمانی که اشعه ها از دستگاهی که در داخل بدن قرار دارد تابانیده شوند به آن پرتو درمانی داخلی می گویند. در پرتو درمانی داخلی مواد رادیواکتیو را در داخل تیوب های نازک مخصوصی قرار می دهند و آنها را در کنار بافت توده سرطان قرار می دهند. این روش گرچه ممکن است اثرگذاری بیشتری داشته باشد، اما هم خطرناک تر است و هم انجامش دشواری بیشتری دارد.

چه مراکزی پرتو درمانی را انجام می دهند؟

پرتو درمانی یا در داخل کلینیک های تخصصی انجام می شود یا در بیمارستان های مجهز. رادیوتراپی را متخصصان داروهای هسته ای یا رادیوتراپیست انکلوژیست های حرفه ای مانند دکتر احسان کرباسی انجام می دهند.

انتخاب یک متخصص ماهر و با تجربه و البته قابل اعتماد در دریافت پرتو درمانی اهمیت بسیار زیادی دارد. چراکه اگر دوز درمان به درستی تعیین نشود، یا هدفگیری درمان به درستی صورت نگیرد، پرتو درمانی می تواند با آسیب زدن به بافت های سالم بدن مضرات بیشتری نسبت به مزیت هایش داشته باشد.

از طرف دیگر سعی کنید مرکزی را انتخاب کنید که از دستگاه های جدید تر استفاده می کند. هرچه دستگاه پرتو درمانی جدیدتر و با کیفیت تر باشد، هدفگیری دقیقتری خواهد داشت.

دکتر احسان کرباسی از جمله بهترین متخصصان پرتو درمانی در داخل کشور هستند که از پیشگامان روش های نوین رادیوتراپی به شمار می روند.

پرتو درمانی چقدر طول میکشد؟

طول روند پرتو درمانی برای شما به نوع سرطانی که به آن مبتلا هستید، مکان قرار گیری آن، وضعیت عمومی سلامتی و دیگر روش های درمان سرطان که انجام داده یا می دهید بستگی دارد. برخی از افراد هستند که تنها به یک جلسه پرتو درمانی احتیاج دارند، در حالی که بسیاری دیگر باید تا چندین هفته، هفته ای پنج جلسه پرتو درمانی انجام دهند. اگر از پرتو درمانی داخلی استفاده کنید، مواد رادیواکتیو می توانند از یک تا شش روز در داخل بدن باقی بمانند. در برخی از موارد حضور این مواد در داخل بدن باید دائمی باشد.

آیا پرتو درمانی درد دارد؟

پرتو درمانی بیرونی درد ندارد. شما پرتوهای مورد استفاده در رادیوتراپی را نه می توانید ببینید، و نه می توانید بویشان را حس کنید. گرچه در زمان روشن بودن دستگاه پرتو درمانی ممکن است صدای بوق کوچک و ممتدی را بشنوید.

عوارض رادیوتراپی برای اطرافیان 

این نکته را نیز بدانید که پرتو درمانی بدن شما را رادیواکتیو نمی کند. بنابراین تماس داشتن با افراد دیگر، از جمله زنان باردار و کودکان در طول یا بعد از درمان خطرناک نخواهد بود.

اما در زمان انجام پرتو درمانی داخلی ممکن است کمی ناراحتی حاصل از وجود یک ایمپلنت خارجی در بدن خود را احساس کنید، هرچند به درد شدیدی دچار نخواهید شد و احساس مریضی نخواهید کرد. زمانی که ایمپلنت رادیواکتیو شما در جای خود قرار داده می شود، ممکن است برخی از اشعه های موجود را به بیرون از بدن ساطع کند. به همین دلیل بهتر است در هنگام رادیوتراپی داخلی با افراد زیادی رفت و آمد نکنید و با آنها تماس نداشته باشید. هرچند این به معنی قرنطینه کامل نیست.

عوارض رادیوتراپی چیست؟

عوارض جانبی پرتو درمانی به این بستگی دارد که کدام ناحیه از بدن شما هدف درمان قرار گرفته است که عبارتند از:

• خستگی
• خشکی، قرمزی یا خارش پوست
• بی اشتهایی
• حالت تهوع
• مشکلات مربوط به هاضمه
• ریزش مو (در صورت پرتو درمانی ناحیه سر)
• خشکی یا زخم شدن گلو یا دهان
• سرفه و تنگی نفس

بیشتر عوارض جانبی پرتو درمانی قابل کنترل هستند و کم‌کم بعد از پایان درمان از بین می روند.

عوارض جانبی پرتو درمانی چقدر دوام می آورند؟

در بیشتر موارد عوارض جانبی پرتو درمانی بعد از مدت کوتاهی خود به خود از بین می روند. هرچند برخی از آنها ممکن است دائمی باشند و برخی دیگر هم ممکن است تا بعد از اتمام درمان خودشان را نشان ندهند.

چنانچه عوارض پرتو درمانی شدید باشند، رادیوتراپیست ممکن است برنامه درمانی را تغییر دهد یا برای مدتی روند را متوقف کند. چنانچه پزشک فکر کند که توقف روند درمانی می تواند روی عملکرد درمان اثرگذار باشد، ممکن است حتی روند را متوقف نکند.

منبع