1. نظارت فعال (Active Surveillance) و مراقبت انتظاری (Watchful Waiting)

اگر سرطان پروستات در مراحل بسیار اولیه بوده و سرعت رشد کندی داشته باشد، و درمان سرطان مشکلات بیشتری نسبت به خود بیماری ایجاد می کند. در چنین شرایطی پزشک ممکن است نظارت فعال یا مراقبت انتظاری را توصیه کند.

نظارت فعال: بسیاری از سرطان های پروستات به کندی رشد می کنند و هیچ علامت یا مشکلی ایجاد نمی کنند. به همین دلیل، برای بسیاری از افراد ممکن است به جای شروع فوری درمان، به تأخیر انداختن درمان سرطان در نظر گرفته شود. این نظارت فعال نامیده می شود. در طول نظارت فعال، بیمار از نظر پیشرفت سرطان به دقت تحت نظر است. اگر مشخص شود که سرطان بدتر می شود، درمان شروع می شود.

نظارت فعال معمولاً برای کسانی که سرطان پروستات بسیار کم خطر و کم خطر دارند ترجیح داده می شود این افراد در صورت بروز بدتر شدن علائم با پرتودرمانی یا جراحی قابل درمان هستند. انجمن انکولوژی آمریکا ASCO نظارت فعال را برای اکثر بیمارانی که سرطان فراتر از پروستات گسترش نیافته و همچنین نمره گلیسون نیز 6 باشد، توصیه می ‌کند. گاهی اوقات، نظارت فعال ممکن است گزینه ای برای سرطان پروستات با نمره گلیسون 4+3  (و نه 4+3) نیز باشد. همچنین استفاده رو به رشدی از آزمایش ژنومی برای کمک به یافتن اینکه آیا نظارت فعال بهترین انتخاب برای یک فرد مبتلا به سرطان پروستات است یا نه وجود دارد.

ASCO برنامه آزمایشات زیر را برای نظارت فعال توصیه می کند:

•         آزمایش PSA هر 3 تا 6 ماه یکبار
•         معاینه مقعدی پروستات حداقل یک بار در سال
•         تکرار بیوپسی (نمونه برداری) پروستات در عرض 6 تا 12 ماه، و سپس بیوپسی حداقل هر 2 تا 5 سال یکبار

 اگر نتایج آزمایشات انجام ‌شده در حین نظارت فعال مواردی از تهاجمی ‌تر شدن یا گسترش سرطان را نشان دهد، یا اگر سرطان باعث درد شود یا اگر سرطان مجاری ادراری را مسدود کند، باید از پروتوکل نظارت فعال خارج شده و درمان را آغاز کرد.

مراقبت انتظاری: ممکن است گزینه ای برای افراد مسن و کسانی باشد که دارای بیماری های جدی یا تهدید کننده زندگی هستند به نحوی که تخمین زده شود که طول عمر ایشان کمتر از 5 سال باشد. در درمان انتظاری، آزمایشات معمول PSA، معاینه مقعدی پروستات و بیوپسی معمولا انجام نمی شود. البته اگر سرطان پروستات علائمی مانند درد یا انسداد مجاری ادراری ایجاد کند، ممکن است برای تسکین این علائم درمان توصیه شود. این ممکن است شامل درمان هورمونی باشد (به «درمان‌ های سیستمیک» در ادامه مراجعه کنید). بیمارانی که تحت مراقبت فعال قرار می ‌گیرند و بعداً به دلیل بیماری (مثل سکته قلبی و…) امید به زندگی کاهش پیدا کند، ممکن است برای جلوگیری از انجام آزمایشات مکرر و بیوپسی، در برخی مواقع به مراقبت انتظاری روی آورند.

پزشکان باید تا حد امکان اطلاعات بیشتری را در مورد سایر مشکلات بیمار و امید به زندگی بیمار کسب کنند تا تعیین کنند که آیا مراقبت فعال یا مراقب انتظاری برای هر فرد مناسب است یا خیر. اطلاعات جدید همیشه در دسترس است و مهم است که این مسائل را با پزشک در میان بگذارید تا بهترین تصمیم را در مورد درمان خود بگیرید.

2. جراحی

شامل برداشتن پروستات و برخی از غدد لنفاوی اطراف است که معمولا توسط اورولوژیست با فلوشیپ انکولوژی یا توسط متخصص اورولوژی مجرب، انجام می شود. نوع جراحی به استیج (مرحله) سرطان پروستات، سلامت کلی بیمار و عوامل دیگر بستگی دارد.

•         پروستاتکتومی رادیکال (باز). پروستاتکتومی رادیکال، برداشتن کل پروستات و کیسه ‌های منی توسط جراحی است. غدد لنفاوی در ناحیه لگن نیز اغلب برداشته می شوند. این عمل خطر ممکن است آثار منفی بر عملکرد جنسی داشته باشد. جراحی با روش حفظ اعصاب، در صورت امکان، با اجتناب از آسیب به اعصابی که اجازه نعوظ و ارگاسم را می دهد، احتمال حفظ عملکرد جنسی بیمار پس از جراحی را افزایش می دهد. حتی اگر برخی از اعصاب قطع شوند، ممکن است ارگاسم اتفاق بیفتد زیرا اینها فرآیندهای جداگانه ای هستند. بی اختیاری ادرار نیز یکی از عوارض جانبی احتمالی پروستاتکتومی رادیکال است. برای کمک به از سرگیری عملکرد جنسی طبیعی، داروها، ایمپلنت آلت تناسلی یا تزریق داخل آلت تناسلی ممکن است توصیه شود. گاهی اوقات، انجام یک جراحی دیگر می تواند بی اختیاری ادرار را برطرف کند.
•         پروستاتکتومی رباتیک یا لاپاراسکوپی. این نوع جراحی نسبت به پروستاتکتومی رادیکال، کمتر تهاجمی است و ممکن است زمان نقاهت کوتاه تری داشته باشد. یک دوربین و ابزارهایی از طریق ایجاد برش هایی کوچک در شکم بیمار وارد می شود. سپس جراح ابزارهای رباتیک را برای برداشتن غده پروستات هدایت می کند. به طور کلی، پروستاتکتومی رباتیک موجب خونریزی کمتر و درد کمتری می شود، اما عوارض جنسی و ادراری مشابهی با پروستاتکتومی رادیکال (باز) دارد. با پزشک خود در مورد اینکه آیا مرکز درمانی شما این روش را ارائه می دهد و مقایسه آن با نتایج پروستاتکتومی رادیکال (باز) مشورت کنید.
•         ارکیکتومی دو طرفه. ارکیکتومی دو طرفه برداشتن هر دو بیضه توسط جراحی است. این مورد به طور مفصل در “درمان های سیستمیک” در ادامه توضیح داده شده است.
•         برداشتن پروستات از راه مجرای ادرار( TURP). این جراحی کوچک، اغلب برای از بین بردن علائم انسداد ادراری استفاده می شود، نه برای درمان سرطان پروستات. در این روش، هنگامی که بیمار تحت بیهوشی کامل است، جراح لوله باریکی را با یک دستگاه به نام سیستوسکوپ وارد مجرای ادرار و سپس داخل پروستات می ‌کند تا کمی از بافت پروستات را بردارد و انسداد برطرف شود.

قبل از جراحی، با تیم مراقبت های بهداشتی خود در مورد عوارض جانبی احتمالی جراحی خاصی که خواهید داشت صحبت کنید. به طور معمول، بیماران جوان تر یا سالم تر ممکن است از پروستاتکتومی سود بیشتری ببرند. همچنین احتمال ابتلا به اختلال نعوظ دائمی و بی اختیاری ادرار پس از پروستاتکتومی در بیماران جوان‌ تر نسبت به بیماران مسن ‌تر کمتر است. در بیماران مسن، استفاده از رادیوتراپی (پرتودرمانی) ارجحیت دارد.

3. رادیوتراپی

در رادیوتراپی یا پرتودرمانی از پرتوهای پر انرژی برای از بین بردن سلول های سرطانی استفاده می شود. پزشکی که در درمان سرطان پروستات با پرتو درمانی تخصص دارد، رادیوانکولوژیست یا متخصص رادیوتراپی انکولوژی نامیده می شود. برنامه پرتودرمانی معمولاً شامل تعداد معینی از جلسات است که در یک دوره زمانی معین انجام می شود.

پرتودرمانی خارجی رایج ترین نوع پرتودرمانی است. در این روش، رادیوانکولوژیست از دستگاهی استفاده می کند که در خارج از بدن قرار دارد تا پرتوی از اشعه ایکس را روی ناحیه مبتلا به سرطان متمرکز سازد.

یکی از روش های پرتودرمانی خارجی که برای درمان سرطان پروستات بسیار شایان توجه است، پرتودرمانی هیپوفرکشن شده (کوتاه شده) نام دارد. در این روش دوز روزانه بالاتری از پرتودرمانی در یک دوره کوتاه‌ تر تجویز می ‌شود و بدین ترتیب بجای 35 تا 40 جلسه پرتودرمانی، می توان درمان را طی 30 جلسه یا 20 جلسه و حتی 6 جلسه انجام داد. برنامه های پرتودرمانی هیپوفرکشن با شدت متوسط ​​معمولاً شامل 20 تا 28 جلسه است و در پیشرفته ترین حالت، طی 6 جلسه می توان درمان را تجویز کرد که این روش رادیوتراپی استریوتاکتیک بدن SBRT یا SABR نیز نامیده می شود.

طبق توصیه ‌های انجمن رادیوانکولوژی آمریکا ASTRO و انجمن اورولوژی آمریکا، پرتودرمانی هیپوفرکشن شده ممکن است گزینه مناسبی برای افراد زیر باشد که مبتلا به سرطان پروستات در مراحل اولیه هستند و هنوز سرطان به سایر قسمت ‌های بدن سرایت نکرده است:

•         افراد مبتلا به سرطان پروستات کم خطر که به جای مراقبت فعال نیاز به درمان دارند یا ترجیح می دهند درمان شوند.
•         افراد مبتلا به سرطان پروستات با خطر متوسط ​​یا پرخطر که قبلا پرتودرمانی خارجی در ناحیه پروستات و احتمالاً غدد لنفاوی لگن را دریافت کرده اند.

بر اساس تحقیقات کنونی، افرادی که پرتودرمانی هیپوفرکشن دریافت می ‌کنند در درازمدت در معرض خطر بالاتری برای عوارض جانبی نیستند. اگر در مورد خطر عوارض جانبی خود سؤالی دارید با تیم مراقبت های بهداشتی خود صحبت کنید.

 براکی تراپی یا پرتودرمانی داخلی، شامل قرار دادن منابع رادیواکتیو مستقیماً در پروستات است که امروزه با پیشرفت رادیوتراپی خارجی کمتر انجام می شود.

پرتودرمانی با شدت تعدیل شده (IMRT. (IMRT نوعی پرتودرمانی خارجی است که از سی تی اسکن برای تشکیل تصاویر سه بعدی از پروستات قبل از درمان استفاده می کند. یک کامپیوتر از این اطلاعات در مورد اندازه، شکل و محل سرطان پروستات برای تعیین میزان تشعشع مورد نیاز برای از بین بردن آن استفاده می کند. با کمک IMRT، دوزهای بالایی از تابش را می توان بدون افزایش خطر آسیب به اندام های مجاور به سمت پروستات هدایت کرد.

پروتون درمانی که به آن پروتون بیم تراپی نیز گفته می شود، نوعی پرتودرمانی خارجی است که در آن به جای اشعه ایکس از پروتون استفاده می شود. در انرژی بالا، پروتون ها می توانند سلول های سرطانی را از بین ببرند. تحقیقات کنونی نشان نداده است که پروتون درمانی نسبت به پرتودرمانی سنتی مزایای بیشتری برای افراد مبتلا به سرطان پروستات داشته باشد. در حال حاضر (سال 1402) پروتون درمانی در ایران راه اندازی نشده است.

 عوارض جانبی رادیوتراپی

پرتودرمانی ممکن است منجر به بروز عوارض جانبی در طول درمان شود، که البته اغلب این عوارض جانبی معمولاً پس از درمان از بین می روند.

برای کمک به از سرگیری عملکرد جنسی طبیعی، داروها، ایمپلنت آلت تناسلی یا تزریق داخل آلت ممکن است توصیه شود. برای اطلاعات بیشتر در مورد عوارض جانبی طولانی مدت نیز با پزشک خود مشورت کنید.

با اصول رادیوتراپی پروستات بیشتر آشنا شوید.

4. درمان های سیستمیک (درمان سرطان پروستات با دارو)

درمان سرطان پروستات با دارو به از بین بردن سلول های سرطانی کمک می کند. دارو ممکن است از طریق جریان خون تزریق شود تا به سلول های سرطانی در سراسر بدن برسد. هنگامی که دارویی به این روش تجویز می شود، درمان سیستمیک نامیده می شود.

این داروها اغلب از طریق یک لوله داخل وریدی (IV) که با استفاده از یک سوزن در ورید تزریق می شود یا به شکل قرص یا کپسول خوراکی تجویز می شوند. اگر داروهای خوراکی به شما داده می شود، حتما از تیم مراقبت های بهداشتی خود در مورد نحوه نگهداری و مصرف ایمن آن سوال کنید.

انواع داروهای مورد استفاده برای سرطان پروستات عبارتند از:

•         هورمون درمانی
•         درمان هدفمند
•         شیمی درمانی
•         ایمونوتراپی
•         رادیوداروها
•         داروهای اصلاح کننده استخوان

  هر یک از این نوع درمان ها در زیر با جزئیات بیشتری مورد بحث قرار گرفته است. یک فرد ممکن است یک نوع دارو را در یک زمان، یا ترکیبی از داروها را به طور همزمان دریافت کند. این داروها همچنین می توانند همزمان با جراحی و یا پرتودرمانی، نیز تجویز شوند.

داروهای جدید مورد استفاده برای درمان سرطان پروستات به طور مداوم در حال ارزیابی هستند. مشورت با پزشک اغلب بهترین راه برای آگاهی از داروهای تجویز شده برای شما، اثربخشی و عوارض جانبی یا تداخلات احتمالی آنها با سایر داروها است.

همچنین مهم است که مصرف هرگونه دارو یا مکمل دیگر با نسخه یا بدون نسخه را به پزشک خود اطلاع دهید. داروهای گیاهی، مکمل‌ ها و سایر داروها می‌ توانند با داروهای سرطان تداخل داشته باشند و باعث بروز عوارض جانبی ناخواسته یا کاهش اثربخشی آنها شوند.

هورمون درمانی

از آنجایی که رشد سرطان پروستات توسط هورمون‌ های جنسی مردانه، معروف به آندروژن، انجام می ‌شود، کاهش سطح این هورمون ‌ها می ‌تواند به کند کردن رشد سرطان کمک کند. شایع ترین آندروژن، تستوسترون است. پس حذف هورمونهای مردانه (تستوسترون) به درمان سرطان پروستات کمک می کند. این کار با برداشتن بیضه ها به روش جراحی، که تحت عنوان جراحی اخته سازی شناخته می شود، یا با مصرف داروهایی که عملکرد بیضه ها را از کار می اندازد و تحت عنوان اخته سازی دارویی شناخته می شود، انجام می گردد. از این درمان می توان با نام های دیگر از جمله درمان محرومیت از آندروژن (ADT) نام برد.

از هورمون درمانی در سرطان پروستات در بسیاری از موقعیت‌ های مختلف، از جمله سرطان پروستات موضعی، پیشرفته و متاستاتیک، و همچنین افزایش سطح PSA پس از جراحی و یا پرتودرمانی برای سرطان موضعی پروستات استفاده می ‌شود. برخی از موقعیت ‌هایی که ممکن است از این درمان استفاده شود عبارتند از:

•         افراد مبتلا به سرطان پروستات با خطر متوسط ​​و یا پرخطر که کاندید درمان قطعی با پرتودرمانی هستند، باید درمان هورمونی نیز دریافت کنند. افراد مبتلا به سرطان پروستات با خطر متوسط ​​باید حداقل 4 تا 6 ماه تحت درمان هورمونی قرار گیرند و کسانی که سرطان پروستات پرخطر دارند باید به مدت ۲ سال آن را دریافت کنند.
•         هورمون درمانی برای کسانی که جراحی کرده اند و سلول های سرطانی میکروسکوپی در غدد لنفاوی آنها وجود داشته است، نیز مورد استفاده قرار می گیرد. این کار برای از بین بردن سلول های سرطانی باقی مانده و کاهش احتمال بازگشت سرطان انجام می شود. این روش تحت عنوان درمان کمکی شناخته می شود.

انواع هورمون درمانی

اُرکیکتومی دوطرفه. اورکیکتومی دو طرفه شامل برداشتن هر دو بیضه با جراحی است. این اولین خط درمانی برای سرطان پروستات متاستاتیک در بیش از 70 سال پیش بود. اگرچه این یک روش جراحی است، اما جزء درمان های سیستمیک و هورمونی در نظر گرفته می شود زیرا منبع اصلی تولید تستوسترون یعنی بیضه ها را از بین می برد. اثرات این جراحی دائمی است و قابل برگشت نیست. امروزه، ارکیکتومی دوطرفه معمولاً دیگر مورد استفاده قرار نمی گیرد.

آگونیست های LHRH.  LHRH مخفف هورمون آزاد کننده هورمون لوتئین ساز است. داروهایی که تحت عنوان آگونیست های LHRH شناخته می شوند، از دریافت سیگنال های ارسال شده توسط بدن برای تولید تستوسترون به بیضه ها جلوگیری می کنند. آگونیست های LHRH با مسدود کردن این سیگنال ها، سطح تستوسترون را کاهش می دهند و عملکرد بیضه ها را متوقف می کند. برخلاف ارکیکتومی، اثرات آگونیست های LHRH اغلب برگشت پذیر است، بنابراین تولید تستوسترون معمولاً پس از توقف درمان دوباره شروع می شود. با این حال، بهبود تستوسترون می تواند مدتی طول بکشد.

آگونیست های LHRH به صورت ماهیانه یا هر سه ماه یک بار تزریق می شوند. هنگامی که آگونیست های LHRH برای اولین بار تجویز می شوند، سطح تستوسترون برای مدت کوتاهی افزایش می یابد. این اثر تحت عنوان “شعله ور شدن یا flare ” شناخته می شود. این حالت به این دلیل رخ می دهد که بیضه ها به طور موقت تستوسترون بیشتری را در پاسخ به نحوه عملکرد آگونیست های LHRH در بدن آزاد می کنند. جهت پیشگیری از پدیده شعله ور سازی، شروع تجویزآگونیست های LHRH باید همزمان با داروهای مهار کننده های گیرنده آندروژن باشد. (به ادامه مطلب مراجعه کنید)

آنتاگونیست LHRH. این دسته از داروها که آنتاگونیست هورمون آزادکننده گنادوتروپین (GnRH) نیز نامیده می شود، از تولید تستوسترون توسط بیضه ها جلوگیری می کند و سطح تستوسترون را سریعتر کاهش می دهند و باعث ایجاد پدیده شعله ور شدن نیز نمی شوند. انجمن غذا و داروی آمریکا FDA، دگارلیکس (Firmagon) را برای درمان سرطان پیشرفته پروستات به صورت تزریق ماهانه تایید کرده است. یکی از عوارض جانبی این دارو این است که ممکن است باعث واکنش آلرژیک شدید شود. یک آنتاگونیست خوراکی LHRH، Relugolix (Orgovyx) نیز توسط FDA برای درمان سرطان پیشرفته پروستات تایید شده است. از مزایای این دارو آن است که هنگامی که درمان با رلوگولیکس متوقف می شود، تولید تستوسترون در عرض چند هفته و نه ماه ها احیا می شود، که ممکن است برای افرادی که تحت درمان های هورمونی متناوب قرار می گیرند مفید باشد (به زیر مراجعه کنید).

مهارکننده های گیرنده آندروژن (AR). در حالی که آگونیست ‌ها و آنتاگونیست ‌های LHRH سطح تستوسترون را در خون کاهش می‌دهند، مهارکننده‌ های گیرنده آندروژن مانع از اتصال تستوسترون به اصطلاحا «گیرنده‌ های آندروژن» می‌ شوند. گیرنده‌ های آندروژن، ساختارهای شیمیایی در سطح سلول ‌ها هستند که به تستوسترون و سایر هورمون ‌های مردانه اجازه ورود به سلول‌ را می ‌دهند. در واقع، مهارکننده‌ های AR بطور غیر مستقیم، مانع ساخت تستسترون در بدن می شوند. مهارکننده های قدیمی AR شامل بیکالوتامید (Casodex)، فلوتامید و نیلوتامید (Nilandron) هستند و به صورت قرص مصرف می شوند. مهارکننده های جدیدتر    شامل آپالوتامید (Erleada)، دارولوتامید (Nubeqa) و انزالوتامید (Xtandi) هستند.

گاهی اوقات به این داروها ضد آندروژن نیز گفته می شود. مهارکننده های AR را می توان به افرادی داد که سرطان پروستات “حساس به اختگی” دارند، به این معنی که سرطان پروستات همچنان به درمان هایی که سطح تستوسترون را کاهش می دهد پاسخ می دهد. مهارکننده های AR معمولا به تنهایی برای درمان سرطان پروستات استفاده نمی شوند.

مهارکننده های سنتز آندروژن. اگرچه بیضه ها بخش اعظم تستوسترون بدن را تولید می کنند، اما سایر سلول های بدن نیز قادرند مقادیر کمی از این هورمون را تولید کنند که ممکن است منجر به رشد سرطان شود. این سلول ها شامل سلول های غدد فوق کلیوی و برخی از سلول های سرطانی پروستات است. مهارکننده‌ های سنتز آندروژن، آنزیمی به نام CYP17 را هدف قرار می ‌دهند و سلول ‌های خارج از بافت بیضه ها را نیز از ساخت تستوسترون باز می ‌دارند.

•         ابیراترون (Zytiga). این دارو به شکل قرص مصرف شده و معمولا همراه با پردنیزولون تجویز می شود. پردنیزولون به جلوگیری از بروز برخی از عوارض جانبی آبیراترون کمک می کند. عوارض جانبی شایع آبیراترون عبارتند از ضعف، تورم یا درد مفاصل، تورم در پاها یا پاها، گر گرفتگی، اسهال، استفراغ، تنگی نفس و کم خونی.
•         کتوکونازول. کتوکونازول یک مهارکننده سنتز آندروژن است که به دلیل تداخلات دارویی متعدد دیگر به طور گسترده استفاده نمی شود. با این حال، کتوکونازول ممکن است یک گزینه درمانی برای برخی از بیماران باشد.

مهار هر دو مسیر تولید آندروژن. گاهی اوقات مهارکننده های گیرنده آندروژن با ارکیکتومی دوطرفه یا درمان آگونیست LHRH ترکیب می شوند تا انسداد هورمون های مردانه را به حداکثر برسانند یا از شعله ور شدن ناشی از درمان با آگونیست های LHRH جلوگیری کنند (به بالا مراجعه کنید).

هورمون درمانی متناوب. در گذشته درمان هورمونی تا آخر عمر بیمار انجام می شد. در طول دو دهه گذشته، محققان استفاده از هورمون درمانی متناوب را مورد مطالعه قرار داده اند، یعنی زمانی که درمان برای مدت خاصی (معمولاً 6 ماه) انجام می شود و سپس به طور موقت متوقف می شود تا سطح تستوسترون بهبود یابد. برای این بیماران، زمانی که PSA شروع به افزایش مجدد کرد، درمان هورمونی مجدداً شروع می شود. زمان شروع مجدد درمان همچنان موضوع بحث است. استفاده از هورمون درمانی به این روش ممکن است عوارض جانبی مربوط به کمبود تستوسترون را کاهش دهد و کیفیت زندگی فرد را بهبود بخشد. انجمن انکولوژی آمریکا ASCO این رویکرد را فقط برای برخی موارد خاص از هورمون درمانی توصیه می کند که در این خصوص می توانید با پزشک خود مشورت کنید.

عوارض جانبی هورمون درمانی

عوارض جانبی ناشی از جراحی برداشتن بیضه ها (ارکیکتومی) دائمی است ولی عوارض جانبی هورمون درمانی دارویی معمولا پس از پایان درمان از بین می روند. این عوارض جانبی عبارتند از:

•                     اختلال در نعوظ
•                     از دست دادن میل جنسی
•                     گر گرفتگی همراه با تعریق
•         بزرگ شدن پستانها که گاهی اوقات می تواند منجر به ناراحتی شود
•                     افسردگی
•                     کم شدن قدرت حافظه
•                     مشکلات قلبی و بیماری های قلبی
•                     افزایش وزن
•                     از دست دادن توده عضلانی
•                     استئوپنی یا پوکی استخوان که به نازک شدن استخوان ها اطلاق می گردد

 اگرچه اغلب سطح تستوسترون پس از قطع درمان دارویی بهبود می یابد، اما برخی از افرادی که آگونیست های LHRH را برای سال ها دریافت کرده اند ممکن است همچنان عوارض هورمونی داشته باشند، حتی اگر دیگر این داروها را مصرف نکنند.

یکی دیگر از عوارض جانبی این درمان ها خطر ابتلا به سندرم متابولیک است. سندرم متابولیک مجموعه ای از شرایط مانند چاقی، سطح بالای کلسترول خون و فشار خون بالا است که خطر ابتلا به بیماری قلبی، سکته و دیابت را در فرد افزایش می دهد. در حال حاضر، مشخص نیست که هر چند وقت یکبار این اتفاق می افتد یا دقیقاً چرا اتفاق می افتد، اما واضح است که در بیمارانی که تحت درمان هورمونی قرار می گیرند، خطر ابتلا به سندرم متابولیک بالاست.

خطرات و مزایای درمان باید به دقت با پزشک در میان گذاشته شود. برای افراد مبتلا به سرطان پروستات متاستاتیک، به خصوص اگر پیشرفته باشد و علائم ایجاد کند، اکثر پزشکان معتقدند که فواید هورمون درمانی بسیار بیشتر از خطرات عوارض جانبی است. به شدت توصیه می شود افرادی که هورمون درمانی دریافت می کنند اقداماتی را انجام دهند که به کنترل عوارض جانبی احتمالی آن کمک کند. این اقدامات شامل ورزش منظم، ترک سیگار، داشتن یک رژیم غذایی متعادل، اطمینان از دریافت کافی ویتامین D و کلسیم، و دریافت مراقبت‌ های پیشگیرانه و جامع قلبی عروقی است. 

درمان هدفمند (Targeted Therapy)

درمان هدفمند درمانی است که ژن ‌ها، پروتئین ‌ها یا محیط بافتی خاص سرطان که به رشد و بقای سرطان کمک می‌ کند را هدف قرار می‌ دهد. این نوع درمان از رشد و گسترش سلول های سرطانی جلوگیری می کند و آسیب به سلول های سالم را محدود می کند.

همه تومورها اهداف یکسانی ندارند. برای یافتن موثرترین درمان، پزشک ممکن است آزمایش هایی را برای شناسایی ژن ها، پروتئین ها و سایر عوامل در تومور شما انجام دهد. این به پزشکان کمک می کند تا هر زمان که ممکن است هر بیمار را با موثرترین درمان مطابقت دهند.

درمان هدفمند برای سرطان پروستات شامل موارد زیر است:

•                     اولاپاریب (Lynparza). اولاپاریب نوعی درمان هدفمند به نام مهارکننده PARP است. این دارو برای بیماران مبتلا به سرطان پروستات مقاوم به اختگی متاستاتیکی که بیماری آنها در طول درمان با آبیراترون و یا انزالوتامید به رشد و گسترش خود ادامه داده است و دارای نقص های ژن ترمیم کننده DNA هستند، تأیید شده است. بیمارانی که دارای جهش BRCA1 یا BRCA2 به شکل ارثی یا غیر ارثی (داخل تومور) هستند، دچار ژن ترمیم کننده DNA بوده و از درمان با این دارو سود می برند.

برای تعیین اینکه آیا بیمار بهتر است اولاپاریب یا سایر داروهای این دسته مثل روکاپاریب (Rubraca) دریافت کند، باید یک یا چند آزمایش انجام شود، از جمله:

•                     آزمایش جهش ارثی
•                     توالی ژنومی بافت تومور یا DNA تومور شناور در جریان خون

به افراد مبتلا به سرطان پروستات متاستاتیک که درمان هدفمند را در نظر می گیرند، توصیه می شود تا در مورد هر 3 آزمایش ذکر شده در بالا با پزشک خود مشورت کنند.

شیمی درمانی

شیمی درمانی، شامل به کار گیری داروها برای از بین بردن سلول های سرطانی است که معمولاً با جلوگیری سلول های سرطانی از رشد، تقسیم و تولید سلول های بیشتر انجام می شود.

شیمی درمانی ممکن است به افراد مبتلا به سرطان پروستات پیشرفته یا مقاوم به اختگی و کسانی که سرطان در آنها به تازگی تشخیص داده شده یا سرطان متاستاتیک پروستات حساس به اختگی دارند کمک کند. یک برنامه شیمی درمانی معمولاً شامل تعداد مشخصی از چرخه های درمان در یک بازه زمانی معین است.

چندین داروی استاندارد برای سرطان پروستات استفاده می شود. به طور کلی، شیمی درمانی استاندارد با دوستاکسل (Taxotere) همراه با پردنیزون شروع می شود.

تحقیقات اخیر نشان می دهد که افزودن دوستاکسل به درمان هورمونی در افرادی که سرطان در آنها به تازگی تشخیص داده شده یا سرطان متاستاتیک پروستات حساس به اختگی دارند، به طور قابل توجهی کمک می کند عمر طولانی تری داشته باشند و از رشد و گسترش بیماری جلوگیری می کند.

کابازیتاکسل  (Jevtana) برای درمان سرطان پروستات مقاوم به اختگی متاستاتیک که قبلاً با دوستاکسل درمان شده، تأیید شده است. این دارو یک مهارکننده میکروتوبول به شمار می رود.

عوارض شیمی درمانی به فرد، نوع شیمی درمانی دریافتی، دوز آن و طول درمان بستگی دارد، اما به طور کلی می تواند شامل خستگی، زخم در دهان و گلو، اسهال، تهوع و استفراغ، یبوست، اختلالات خونی، اثرات سیستم عصبی، تغییر در تفکر و حافظه، مشکلات جنسی و باروری، کاهش اشتها، درد و ریزش مو باشد.

عوارض جانبی شیمی درمانی معمولاً پس از پایان درمان از بین می رود. با این حال، برخی از عوارض جانبی ممکن است ادامه یابد، عود کند یا بعداً ایجاد شود. بر اساس برنامه درمانی خود، از پزشک خود بپرسید که چه عوارض جانبی ای را ممکن است تجربه کنید. تیم مراقبت های بهداشتی شما برای مدیریت یا جلوگیری از بسیاری از این عوارض جانبی با شما همکاری خواهد داشت.

ایمونوتراپی

ایمونوتراپی یا ایمنی درمانی که درمان بیولوژیک نیز نامیده می شود، برای تقویت سیستم دفاعی طبیعی بدن جهت مقابله با سرطان طراحی شده است. در این رویکرد، از مواد ساخته شده توسط خود بدن استفاده می شود تا داروهایی برای بهبود، مورد هدف قرار دادن یا بازیابی عملکرد سیستم ایمنی تهیه شوند.

در برخی از افراد مبتلا به سرطان پروستات متاستاتیک مقاوم به اختگی که علائم سرطان ندارند یا علائم بسیار کمی دارند و عموماً شیمی درمانی انجام نداده اند، واکسن درمانی با Sipuleucel-T (Provenge) ممکن است یک گزینه مناسب باشد.

Sipuleucel-T برای هر بیمار به شکل منحصر به همان فرد ساخته می شود. بدین ترتیب که قبل از درمان، خون بیمار طی فرآیندی به نام لوکفرزیس خارج می شود. سلول ‌های ایمنی از خون بیمار جدا و در آزمایشگاه اصلاح شده و سپس به بدن بیمار بازگردانده می‌ شوند. بدین ترتیب، سیستم ایمنی بیمار ممکن است سلول های سرطانی پروستات را تشخیص داده و از بین ببرد. هنگامی که از این روش درمانی استفاده می شود، تشخیص اینکه آیا برای درمان سرطان موثر است یا خیر، دشوار است زیرا درمان با Sipuleucel-T منجر به کاهش سطح PSA، کوچک شدن تومور، یا جلوگیری از وخیم شدن سرطان نمی شود. با این حال، نتایج آزمایش ‌های بالینی نشان داده ‌اند که درمان با Sipuleucel-T می ‌تواند طول عمر افراد مبتلا به سرطان پروستات مقاوم به اختگی متاستاتیک با علائم کم یا بدون علائم را تا حدود 4 ماه افزایش دهد.

انواع مختلف ایمونوتراپی می تواند عوارض جانبی مختلفی ایجاد کند. عوارض جانبی شایع شامل واکنش های پوستی، علائم شبه آنفولانزا، اسهال و تغییرات وزن است. با پزشک خود در مورد عوارض جانبی احتمالی ایمونوتراپی مشورت کنید. 

رادیو داروها

لوتشیوم تراپی: از بین رادیوداروهایی که در درمان سرطان پروستات به کار می روند، در حال حاضر (زمستان 1401) فقط لوتشیوم در دسترس است.

Lutetium Lu 177 (Pluvicto) که Lu-PSMA 177 نیز نامیده می ‌شود، پروتئین خاصی به نام PSMA (آنتی ژن غشایی اختصاصی پروستات) را مورد هدف قرار می‌ دهد که بر روی سلول‌ های سرطانی پروستات بیان می شود و بنابراین پرتوی منتشر شده از دارو را مستقیماً به سلول ‌های سرطانی می ‌رساند. البته این دارو معجزه ای برای درمان سرطان پروستات نیست و فقط برای درمان افراد مبتلا به سرطان پروستات متاستاتیک مقاوم به اختگی که قبلاً یک مهارکننده آندروژن و شیمی درمانی تاکسان مانند دوستاکسل دریافت کرده اند، تأیید شده است. برای دریافت این درمان، یک نوع خاص از توموگرافی با انتشار پوزیترون (PSMA-PET) باید تأیید کند که سلول‌ های سرطانی حاوی گیرنده PSMA هستند. (به تشخیص سرطان پروستات مراجعه کنید). شایع ترین عوارض جانبی این درمان شامل خستگی، خشکی دهان، حالت تهوع، کم خونی، از دست دادن اشتها و یبوست است.

داروهای اصلاح کننده [خوردگی] استخوان Bone Modifying Agents

سلامت استخوان ها موضوع مهمی در زندگی افراد مبتلا به سرطان پروستات است. استئوپنی و پوکی استخوان بیماری های استخوانی هستند که می توانند توسط هورمون درمانی ایجاد شوند یا شدت یابند. بیماران تحت درمان هورمونی برای سرطان غیر متاستاتیک پروستات باید از نظر خطر شکستگی استخوان ارزیابی شوند. رایج ترین راه برای بررسی این خطر در یک فرد، اسکن هسته ای سنجش تراکم استخوان (DEXA) است که استحکام استخوان ها را اندازه می گیرد. بیمارانی که در معرض خطر بالای شکستگی قرار دارند باید برای کاهش این خطر تحت درمان قرار گیرند.

استفاده از داروهای اصلاح کننده خوردگی استخوان در بیماران سرطان پروستات با درگیری (متاستاز) استخوان ها و یا مبتلا به پوکی استخوان شدید توصیه می شود. این داروها عبارتند از دنوزوماب (Prolia، Xgeva)، زولندرونیک اسید (Reclast، Zometa)، آلندرونات (Fosamax)، و پامیدرونات (Aredia). این داروها می توانند عوارض جانبی در بر داشته باشند، بنابراین با پزشک خود در مورد زمان مصرف دارو و بهترین گزینه بر اساس وضعیت خود مشورت کنید.

در بیماران مبتلا به سرطان پروستات که به استخوان گسترش یافته است، همیشه خطر مشکلات استخوانی مانند شکستگی، درد و فشردگی نخاع وجود دارد. به این موارد «مخاطرات مرتبط با سیستم اسکلتی» می گویند. دنوزوماب یا زولندرونیک اسید را می توان یک بار در ماه تجویز کرد.

یک عارضه جانبی نادر اما جدی ناشی از مصرف داروهای اصلاح کننده استخوان، استئونکروز فک (از بین رفتن استخوان فک) است. علائم استئونکروز فک شامل درد، تورم و عفونت فک؛ لق شدن دندان؛ و استخوان در معرض شکستگی است. بارزترین عامل خطر در خصوص این عارضه جانبی در فردی که یک داروی اصلاح کننده استخوان دریافت می کرده، انجام اقدامات تهاجمی دندانپزشکی (مانند کشیدن دندان) است. یک ارزیابی دندانپزشکی به منظور بررسی ایمنی و رسیدگی به نواحی مشکل دار قبل از شروع مصرف داروهای اصلاح کننده استخوان بسیار مورد اهمیت است. اگر فردی که این داروها را مصرف می کند نیاز به اقدامات دندانپزشکی داشته باشد، درمان باید تا پایان کار دندانپزشکی و بهبودی بیمار متوقف شود.