درمان تومور هیپوفیز با پرتودرمانی چگونه است؟
در رادیوتراپی یا پرتودرمانی از اشعه ایکس با انرژی بالا یا ذرات برای از بین بردن سلول های تومور استفاده می شود. این نوع درمان توسط متخصصی به نام رادیوانکولوژیست انجام می شود. در رادیوتراپی برای درمان تومور هیپوفیز، اشعه از منبعی خارج از بدن به سمت تومور هدایت می شود.
در چه مواردی پرتودرمانی انجام می شود؟
اگر جراحی گزینه مناسبی برای شما نباشد، اگر مقداری از تومور هیپوفیز باقی مانده باشد یا بعد از جراحی عود کند، یا چنانچه تومور علائمی ایجاد کند که با درمان دارویی کنترل نشود، ممکن است پرتودرمانی توصیه شود.
پرتودرمانی بسیار شبیه به عکس برداری با اشعه ایکس است، اما دوزهای پرتو مورد استفاده بسیار بالاتر است. قبل از شروع جلسات، تیم پرتودرمانی آزمایش های تصویربرداری مانند سی تی اسکن یا MRI را برای تعیین محل دقیق، اندازه و شکل تومور انجام می دهند. این برای تعیین زوایای صحیح برای هدف گیری پرتوها، شکل پرتوها و دوز مناسب تابش استفاده می شود.
مدت زمان انجام پرتودرمانی
پرتودرمانی استاندارد معمولاً به صورت 5 بار در هفته و طی 4 تا 6 هفته انجام می شود. در هر جلسه، روی یک تخت مخصوص دراز می کشید و یک دستگاه اشعه را از زوایای دقیق ارسال می کند. درمان هیچ دردی ندارد و هر جلسه حدود 15 تا 30 دقیقه طول می کشد. بخش زیادی از این زمان صرف اطمینان از قرار گرفتن شما در موقعیت مناسب می شود تا اشعه به درستی هدف گیری شود. زمان واقعی درمان که اشعه تجویز می شود بسیار کوتاهتر است.
رادیوتراپی تومور هیپوفیز می تواند اثربخش باشد، اما دارای معایبی است:
- به کندی اثر می کند، بنابراین ممکن است ماه ها یا حتی سال ها طول بکشد تا رشد تومور و/یا تولید هورمون اضافی کاملاً کنترل شود.
- می تواند به هیپوفیز طبیعی باقی مانده آسیب برساند. در بسیاری از موارد، عملکرد طبیعی هیپوفیز به مرور زمان از بین می رود، لذا باید این نقص عملکرد هیپوفیز به کمک هورمون درمانی جبران شود.
- ممکن است به برخی از بافت های طبیعی مغز، به ویژه در نزدیکی غده هیپوفیز آسیب برساند، که می تواند سال ها بعد بر عملکرد ذهنی تأثیر بگذارد.
- ممکن است اعصاب بینایی آسیب ببینند و باعث مشکلات بینایی شود.
- اشعه ممکن است خطر ابتلا به تومور مغزی را در سنین بالاتر افزایش دهد، اما این خطر در بزرگسالان بسیار کم است.
تکنیک های جدید پرتودرمانی در درمان تومورهای هیپوفیز
تکنیک های جدیدتر به کاهش خطرات پرتودرمانی کمک می کند. این تکنیک ها اشعه را با دقت بیشتری روی هیپوفیز متمرکز می کنند. با این حال، برخی از این تکنیک ها ممکن است برای برخی از تومورهایی که بسیار نزدیک به اعصاب بینایی هستند امکان پذیر نباشد.
درمان قطعی غده هیپوفیز می توانید با تکنیک های زیر میسر شود:
پرتودرمانی با شدت تعدیل شده (IMRT: Intensity-Modulated Radiation Therapy) در درمان تومور هیپوفیز
IMRT شکل پیشرفته ای از پرتودرمانی سه بعدی است. این دستگاه از یک ماشین کامپیوتری استفاده می کند که در حین ارسال پرتوها در اطراف بیمار حرکت می کند. IMRT به پزشک اجازه می دهد تا پرتوهای اشعه را شکل دهد و آنها را از زوایای مختلف به سمت تومور هدف قرار دهد. شدت (قدرت) پرتوها را نیز می توان تنظیم کرد تا دوز رسیده به بافت های طبیعی مجاور را محدود کند. این ممکن است به معنای عوارض جانبی کمتر باشد.
رادیوسرجری استریوتاکتیک (SRS) یا پرتودرمانی استریوتاکتیک (SRT) در درمان تومور هیپوفیز
SRS = Stereotactic Radiation-Surgery, SRT= Stereotactic Radiation Therapy
طی این نوع درمان در یک جلسه، دوز بسیار بالایی از اشعه، به طور بسیار دقیق به ناحیه تومور می رسد. اگرچه این روش، رادیوسرجری (جراحی رادیویی) نامیده می شود، اما هیچ برش یا جراحی در آن صورت نمی گیرد. در برخی موارد، درمان ممکن است در چند جلسه (تحت عنوان رادیوتراپی استریوتاکتیک) انجام شود. رادیوسرجری تومور را با دقت بیشتری نسبت به پرتودرمانی استاندارد هدف قرار می دهد و آسیب کمتری به غده هیپوفیز طبیعی وارد می کند و بافتهای نرمال مغز دوز کمتری از اشعه را دریافت می کنند.
برای این درمان، اغلب یک قاب فلزی سبک وزن با پین ها یا پیچ های کوچک به سر وصل می شود تا به ثابت نگه داشتن سر و هدف گیری اشعه ها به طور بسیار دقیق کمک کند. (در ابتدا نواحی روی پوست سر که فریم وصل شده است بی حس می شود.) گاهی اوقات به جای فریم از ماسک صورت مشبک برای ثابت نگه داشتن سر استفاده می شود. هنگامی که محل دقیق تومور توسط سی تی اسکن یا MRI مشخص شد، تابش از زوایای مختلف بر روی تومور متمرکز می شود. این کار به 2 روش قابل انجام است:
- پرتوهای ظریف اشعه از یک دستگاه برای مدت کوتاهی از صدها زاویه مختلف روی تومور متمرکز می شوند. هر پرتو به تنهایی ضعیف است، اما همه آنها در تومور همگرا می شوند تا دوز بالاتری از تابش را ایجاد کنند. نمونه ای از این ماشین ها Gamma Knife است.
- یک شتاب دهنده خطی (ماشینی که پرتو ایجاد می کند) که توسط کامپیوتر کنترل می شود، بجای ارسال پرتوهای متعدد به طور همزمان، در اطراف سر حرکت می کند و تشعشعات را از زوایای مختلف به تومور میرساند. دستگاه هایی که رادیوسرجری استریوتاکتیک را به این روش انجام می دهند، عبارتند از X-Knife، CyberKnife، Clinac و Truebeam.
رادیوسرجری استریوتاکتیک SRS معمولاً کل دوز پرتو را در یک جلسه ارائه می دهد، اگرچه ممکن است در صورت نیاز تکرار شود. گاهی اوقات پزشکان در چندین جلسه پرتودرمانی را منقسم می کنند تا دوزی مشابه یا کمی بالاتر را ارائه دهند. این، رادیوسرجری فرکشن شده SRT نامیده می شود.
اثربخشی رادیوتراپی استریوتاکتیک برای تومور هیپوفیز معمولاً کمی زودتر از سایر اشکال پرتودرمانی دیده می شود، اما همچنان ممکن است ماه ها طول بکشد تا کاملاً مؤثر باشد.
متأسفانه، این درمان برای تومورهایی که بسیار نزدیک به اعصاب بینایی هستند قابل استفاده نیست. همچنین ممکن است برای تومورهایی که شکل غیرعادی دارند مفید نباشد.
پرتو درمانی با پرتو پروتون (پروتون بیم تراپی) در درمان تومور هیپوفیز
در این شکل از درمان از پرتو پروتون به جای اشعه ایکس برای از بین بردن سلول های سرطانی استفاده می شود. پروتون ها بخش های مثبت اتم ها هستند.
اشعه ایکس انرژی خود را قبل و بعد از برخورد به هدف نیز آزاد می کند، که می تواند به بافت های سالم مجاور و بافت هایی که برای رسیدن به تومور از آنها عبور می کنند آسیب برساند. اما پروتون ها آسیب کمی به بافت هایی که از آن ها عبور می کنند وارد می کنند چون تنها پس از طی مسافت معینی انرژی خود را آزاد می کنند. پزشکان می توانند از این ویژگی برای رساندن اشعه بیشتر به تومور با آسیب کمتر به بافت های طبیعی استفاده کنند. پروتون بیم تراپی همانند رادیوتراپی استریوتاکتیک، این مزیت را دارد که اشعه را با دقت بیشتری روی تومور هیپوفیز متمرکز می کند.
اما پرتو درمانی با پرتو پروتون به تجهیزات بسیار تخصصی نیاز دارد و به طور گسترده در دسترس نیست. به طوری که در حال حاضر تنها تعداد انگشت شماری از مراکز، پرتودرمانی با پرتو پروتون را ارائه می دهند و این یک درمان روتین برای تومورهای هیپوفیز به شمار نمی رود و همچنان به مطالعاتی نیاز است تا دریابیم آیا این روش ایمن تر یا مؤثرتر از رادیوسرجری استریوتاکتیک یا رادیوتراپی استریوتاکتیک است یا خیر.
بهترین متخصص پرتو درمانی در تهران | بهترین متخصص رادیوتراپی
چنانچه در جستجوی بهترین متخصص رادیوتراپی تهران هستید و بارها متخصصین رادیوتراپی تهران و لیست مراکز رادیوتراپی خصوصی در تهران را بررسی کرده اید، اما همچنان به نتیجه مساعدی نرسیده اید، به شما دکتر احسان کرباسی را معرفی می کنیم.
دکتر احسان کرباسی دارای بورد تخصصی رادیوتراپی انکولوژی_پرتودرمانی از دانشگاه علوم پزشکی تهران راه را برای درمان شما کوتاه می کند.
جهت ارتباط با بهترین مرکز پرتو درمانی تهران لطفا کلیک کنید.
شاد و تندرست باشید.
منبع: cancer.org
