معاینه مقعدی چیست؟
معاینه مقعدی یک معاینه فیزیکی از کانال مقعد و گاهی اوقات رکتوم است. پزشک با استفاده از انگشت دستکش پوشیده و روغن کاری شده، این نواحی را از نظر وجود هرگونه ناهنجاری مانند توده، زخم، بواسیر یا سایر مشکلات بررسی می کند.
چه زمانی باید معاینه مقعد انجام دهیم؟
معاینه مقعدی ممکن است برای افراد مختلف در شرایط متفاوت توصیه شود. در اینجا به برخی از مواردی که معاینه مقعدی توصیه می‌شود اشاره می‌کنیم:
- خونریزی مقعدی: وجود خون در مدفوع، روی دستمال توالت یا در کاسه توالت.
- درد مقعدی: درد مداوم یا متناوب در ناحیه مقعد.
- تغییر در عادات روده: اسهال یا یبوست طولانی مدت، تغییر در شکل یا اندازه مدفوع.
- ترشحات مقعدی: خروج ترشحات غیرطبیعی از مقعد.
- خارش مقعدی: خارش مداوم و آزاردهنده در ناحیه مقعد.
- برآمدگی یا توده در اطراف مقعد: احساس توده یا برآمدگی در داخل یا اطراف مقعد.
معاینه دیجیتال مقعدی- رکتومی (DARE) برای پیشگیری از سرطان مقعد
پیشگیری از سرطان مقعد شامل واکسیناسیون (پیشگیری اولیه)، غربالگری و تشخیص ضایعات پیش ساز (پیشگیری ثانویه) و تشخیص زودهنگام سرطان ها (پیشگیری سوم) می شود.
سرطان های با قطر کمتر از 2 سانتی متر در هنگام تشخیص معمولاً 80٪ شانس زنده ماندن پنج ساله دارند، در حالی که این میزان برای سرطان های با قطر بزرگتر از 2 سانتی متر، 45-65٪ و برای سرطان هایی که متاستاز داده اند 20٪ است. متأسفانه، بیش از 85٪ سرطان های مقعد در زمان تشخیص ≥ 2 سانتی متر هستند. بنابراین تشخیص زودهنگام سرطان های مقعد نقش کلیدی در بهبود پیامدهای بالینی دارد.
تشخیص زودهنگام سرطان مقعد با معاینه مقعد
معاینه دیجیتال مقعدی- رکتومی (DARE) در صورت انجام صحیح، پتانسیل تشخیص سرطان های مقعد با قطر ≥ 0.3 سانتی متر را دارد. این روش ساده و ایمن است و هیچ عارضه جانبی عمده ای ندارد. بنابراین DARE ستون اصلی پیشگیری سوم از سرطان مقعد است و DARE سالانه در تعدادی از حوزه های قضایی برای مردانی که با مردان مبتلا به HIV رابطه جنسی دارند توصیه می شود.
نحوه انجام معاینه مقعد
پزشکان معمولاً بیمار تحت DARE را در وضعیت خوابیده به پهلو چپ، با زانوهای بالا به سمت سینه قرار می دهند، اما گاهی اوقات ممکن است از وضعیت لیتوتومی، خوابیده یا وضعیت خوابیده به پهلو راست استفاده کنند. سواب برای سیتولوژی مقعد و یا DNA HPV و STI ها همیشه باید قبل از DARE انجام شود، زیرا روان کننده ممکن است با فناوری های آزمایش تداخل داشته باشد.
معاینه دیجیتال مقعدی- رکتومی (DARE)
DARE به طور خاص بر لمس کل کانال مقعد و مشاهده/لمس پری آنوس (که به صورت 5 سانتی متر دیستال تا لبه مقعد تعریف می شود) تأکید دارد. جزئیات نحوه انجام DARE را می توان در جای دیگری یافت. اساساً شامل معاینه کامل پری آنوس و به دنبال آن وارد کردن انگشت اشاره دستکش پوشیده و روغن کاری شده به داخل کانال مقعد است.
سپس معاینه به صورت سیستماتیک انجام می شود و اطمینان حاصل می شود که تمام اکتانت ها از فضای رکتوم تا اسفنکتر مقعد خارجی لمس می شوند.
مراقبت بعد از معاینه مقعدی
معاینه مقعدی معمولاً یک روش ساده و سرپایی است و نیاز به مراقبت خاصی بعد از آن نیست. با این حال، ممکن است برخی افراد کمی ناراحتی یا درد خفیف بعد از معاینه تجربه کنند.
در اینجا به چند نکته برای مراقبت بعد از معاینه مقعدی اشاره می‌کنیم:
- استفاده از کمپرس سرد: در صورت احساس درد یا ناراحتی، می‌توانید از کمپرس سرد (مانند کیسه یخ پیچیده شده در حوله) به مدت 10-15 دقیقه روی ناحیه مقعد استفاده کنید.
- حمام سیتز: نشستن در آب گرم به مدت 15-20 دقیقه می‌تواند به تسکین درد و ناراحتی کمک کند. می‌توانید این کار را چند بار در روز انجام دهید.
- رعایت بهداشت: ناحیه مقعد را به آرامی با آب و صابون ملایم بشویید و به خوبی خشک کنید.
- پرهیز از فعالیت‌های شدید: بهتر است از انجام فعالیت‌های شدید که فشار زیادی به ناحیه مقعد وارد می‌کند، مانند وزنه‌برداری یا دوچرخه‌سواری، برای یک یا دو روز بعد از معاینه خودداری کنید.
- رژیم غذایی مناسب: مصرف غذاهای پرفیبر مانند میوه‌ها، سبزیجات و غلات سبوس‌دار می‌تواند به نرم شدن مدفوع و پیشگیری از یبوست که می‌تواند باعث ناراحتی در ناحیه مقعد شود، کمک کند. همچنین مصرف مایعات فراوان نیز مهم است.
- مصرف مسکن‌ها: در صورت نیاز، می‌توانید از مسکن‌های بدون نسخه مانند استامینوفن یا ایبوپروفن برای تسکین درد استفاده کنید. اما اگر درد شما شدید است یا با سایر علائم مانند تب یا خونریزی همراه است، حتماً به پزشک خود مراجعه کنید.
عوارض معاینه مقعدی
معاینه مقعدی به طور کلی یک روش ایمن و کم‌خطر است، اما مانند هر روش پزشکی دیگری، ممکن است با عوارضی همراه باشد. البته این عوارض معمولاً نادر و خفیف هستند.
در اینجا به برخی از عوارض احتمالی معاینه مقعدی اشاره می‌کنیم:
- درد و ناراحتی: ممکن است در حین معاینه یا بعد از آن، کمی درد یا ناراحتی در ناحیه مقعد احساس کنید. این معمولاً خفیف و موقتی است و با استفاده از کمپرس سرد یا حمام سیتز بهبود می‌یابد.
- خونریزی: در صورتی که بواسیر یا شقاق مقعدی داشته باشید، ممکن است در حین معاینه کمی خونریزی اتفاق بیفتد. این معمولاً خفیف و خود به خود متوقف می‌شود.
- عفونت: اگرچه عفونت بعد از معاینه مقعدی بسیار نادر است، اما در صورت عدم رعایت بهداشت یا وجود زخم باز در ناحیه مقعد، ممکن است اتفاق بیفتد.
- سوراخ شدن روده: سوراخ شدن روده یک عارضه بسیار نادر و جدی معاینه مقعدی است که معمولاً در افرادی که بیماری‌های التهابی روده یا ضعف دیواره روده دارند، اتفاق می‌افتد.
برای معاینه مقعد به چه دکتری مراجعه کنیم؟
برای معاینه مقعد، می توانید به پزشکان زیر مراجعه کنید:
- پزشک عمومی: پزشک عمومی شما اولین خط تماس برای هرگونه مشکل سلامتی، از جمله مشکلات مربوط به مقعد است. آنها می توانند معاینه اولیه را انجام دهند و در صورت نیاز شما را به متخصص ارجاع دهند.
- متخصص گوارش (Gastroenterologist): متخصصان گوارش در تشخیص و درمان بیماری های دستگاه گوارش، از جمله بیماری های مقعد، تخصص دارند.
- جراح کولورکتال (Colorectal Surgeon): جراحان کولورکتال در انجام جراحی های مربوط به روده بزرگ، سرطان رکتوم و مقعد تخصص دارند. اگر به بیماری مانند بواسیر، شقاق یا فیستول مبتلا هستید که نیاز به جراحی دارد، به این متخصص ارجاع داده می شوید.
- متخصص بیماری های مقعدی (Proctologist): در برخی کشورها، متخصصانی به نام پروکتولوژیست وجود دارند که به طور خاص در بیماری های مقعد و رکتوم تخصص دارند.
- متخصص سرطان: متخصص سرطان برای تشخیص سرطان روده ، رکتوم و سرطان مقعد در مرحله اولیه معاینه مقعد را انجام میدهند.
سوالات متداول
معاینه مقعد و رکتوم یک معاینه فیزیکی از کانال مقعد و رکتوم است. این معاینه می تواند به تشخیص طیف وسیعی از بیماری ها، از جمله بواسیر، شقاق، فیستول و سرطان کمک کند.
هر کسی که علائم مربوط به مقعد یا رکتوم را تجربه می کند، مانند درد، خونریزی، خارش یا تغییر در عادات روده، باید معاینه مقعد و رکتوم انجام دهد. علاوه بر این، افراد بالای 50 سال یا افرادی که سابقه خانوادگی سرطان روده بزرگ دارند باید به طور منظم معاینه شوند.
معمولاً نیازی به آمادگی خاصی برای معاینه مقعد و رکتوم نیست. با این حال، ممکن است پزشک از شما بخواهد که قبل از معاینه از تنقیه استفاده کنید تا رکتوم شما خالی باشد.
در طول معاینه، پزشک از شما می خواهد که به پهلو دراز بکشید و زانوهای خود را به سمت سینه خم کنید. سپس پزشک با استفاده از یک دستکش و روان کننده، انگشت خود را به آرامی وارد مقعد و رکتوم شما می کند تا هرگونه ناهنجاری را بررسی کند.
معاینه مقعد و رکتوم معمولاً دردناک نیست، اما ممکن است کمی ناراحتی ایجاد کند. اگر در حین معاینه درد شدیدی را تجربه کردید، به پزشک خود اطلاع دهید.
بعد از معاینه، پزشک یافته های خود را با شما در میان می گذارد. اگر پزشک ناهنجاری پیدا کند، ممکن است آزمایشات بیشتری مانند کولونوسکوپی یا بیوپسی را تجویز کند.
