عوامل خطر، علل و پیشگیری از سرطان ریه
فهرست مطالب
عوامل خطر سرطان ریه
ریسک فاکتور یا علل و پیشگیری از سرطان ریه به هر عاملی اطلاق می شود که احتمال ابتلای یک فرد به یک بیماری مانند سرطان را افزایش دهد. سرطان های مختلف، عوامل خطر متفاوتی دارند. برخی از عوامل خطر مانند سیگار کشیدن را می توان تغییر داد. موارد دیگر، مانند سن یا سابقه خانوادگی، قابل تغییر نیستند.
اما داشتن یک یا حتی چندین عامل خطر به این معنی نیست که شما حتما به این بیماری مبتلا خواهید شد و از سوی دیگر برخی از افرادی که به این بیماری مبتلا می شوند ممکن است عوامل خطر شناخته شده کمی داشته باشند یا اصلاً هیچ عامل خطری دخیل نباشند. شما میتوانید با روش های تشخیص سرطان ریه بیشتر آشنا شوید.
چندین عامل خطر می تواند احتمال ابتلا به سرطان ریه را افزایش دهدو باید با علل پیشگیری سرطان ریه بیشتر آشنا شویم.
الف) عوامل خطری که می توانید تغییر دهید
دود تنباکو
استعمال دخانیات تا حد زیادی عامل خطر اصلی سرطان ریه به شمار می رود. تصور می شود حدود 80 درصد از مرگ و میرهای ناشی از سرطان ریه ناشی از سیگار کشیدن است و این تعداد احتمالاً در مورد سرطان ریه سلول کوچک SCLC حتی بیشتر است. بسیار نادر است کسی که هرگز سیگار نکشیده است به سرطان ریه سلول کوچک مبتلا شود.
خطر ابتلا به سرطان ریه برای افرادی که سیگار می کشند چندین برابر بیشتر از افرادی است که سیگار نمی کشند. هر چه مدت طولانی تری سیگار بکشید و تعداد بیشتری در روز مصرف کنید، این خطر بیشتر شما را تهدید می کند.
کشیدن پیپ تقریباً به اندازه سیگار کشیدن منجر به سرطان ریه می شوند. کشیدن سیگارهای کم قطران یا “لایت” خطر ابتلا به سرطان ریه را به اندازه سیگارهای معمولی افزایش می دهد. کشیدن سیگار منتول ممکن است خطر را حتی بیشتر افزایش دهد زیرا منتول ممکن است به افراد اجازه دهد عمیق تر استنشاق کنند.
قرار گرفتن در معرض دود سیگار دیگران
اگر سیگار نمی کشید، تنفس دود دیگران (تحت عنوان دود دست دوم یا دود تنباکو محیطی شناخته می شود) می تواند خطر ابتلا به سرطان ریه را افزایش دهد. دود دست دوم سیگار، سومین علت شایع سرطان ریه به شمار می رود و حتما با علائم و نشانه های سرطان ریه آشنا شوید.
اگر شما یا یکی از عزیزان تان برای ترک سیگار به کمک نیاز دارید، با یک مرکز تخصصی در این زمینه تماس بگیرید.
قرار گرفتن در معرض رادون
رادون یک گاز رادیواکتیو طبیعی است که از تجزیه اورانیوم در خاک و سنگ ها به وجود می آید. شما نمی توانید آن را ببینید، بچشید یا ببویید. بر اساس گزارش آژانس حفاظت از محیط زیست ایالات متحده (EPA)، رادون، دومین عامل سرطان ریه است و در میان افرادی که سیگار نمی کشند نیز یک عامل اصلی است.
در خارج از منزل، رادون آنقدر کم است که به احتمال زیاد خطرناک نیست. اما در داخل منزل، رادون می تواند تغلیظ شود. تنفس آن، ریه های شما را در معرض مقدار کمی تابش قرار می دهد. این امر ممکن است خطر ابتلا به سرطان ریه را در افراد افزایش دهد.
برخی از مناطق کره زمین به طور طبیعی میزان رادون بالایی دارند که می تواند در زیرزمین خانه ها تغلیظ شود.
قرار گرفتن در معرض آزبست
افرادی که با آزبست سروکار دارند (مانند کارکنان معادن، کارخانه ها، کارخانه های نساجی، مکان هایی که از عایق ها استفاده می شود و کارخانه های کشتی سازی) چندین برابر بیشتر در معرض خطر مرگ ناشی از سرطان ریه هستند. خطر ابتلا به سرطان ریه در کارکنانی که در معرض آزبست هستند و همچنین سیگار می کشند بسیار بیشتر است. هنوز مشخص نیست که قرار گرفتن در معرض آزبست در سطح پایین یا کوتاه مدت چقدر ممکن است خطر سرطان ریه را افزایش دهد.
افرادی که در معرض مقادیر زیادی آزبست قرار دارند در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به مزوتلیوما نیز هستند، نوعی سرطان که از پلورا (پوشش احاطه کننده ریه ها) شروع می شود.
در سال های اخیر، مقررات دولتی، استفاده از آزبست در محصولات تجاری و صنعتی را تا حد زیادی کاهش داده است. با این حال هنوز در بسیاری از خانه ها و دیگر ساختمان های قدیمی وجود دارد، اما معمولاً تا زمانی که در اثر فرسودگی، تخریب یا نوسازی در هوا منتشر نشود، مضر تلقی نمی شود.
قرار گرفتن در معرض سایر عوامل سرطان زا در محل کار
سایر مواد سرطان زا (عوامل ایجاد کننده سرطان) که در برخی از محیط های کاری یافت می شوند و می توانند خطر سرطان ریه را افزایش دهند عبارتند از:
- سنگ معدن های رادیواکتیو مانند اورانیوم
- مواد شیمیایی استنشاقی مانند آرسنیک، بریلیم، کادمیوم، سیلیس، وینیل کلرید، ترکیبات نیکل، ترکیبات کروم، فرآورده های زغال سنگ، گاز خردل، و کلرومتیل اترها
- اگزوز دیزل
مصرف برخی مکمل های غذایی
مطالعاتی که به نقش احتمالی مکمل های ویتامین در کاهش خطر سرطان ریه می پردازند، نتایج ناامیدکننده ای به دنبال داشته اند. به طور کل، دو مطالعه بزرگ نشان داد افرادی که سیگار می کشیدند و مکمل های بتاکاروتن مصرف می کردند در واقع خطر ابتلا به سرطان ریه را افزایش می دادند. نتایج این مطالعات نشان می دهد که افرادی که سیگار می کشند باید از مصرف مکمل های بتاکاروتن خودداری کنند.
آرسنیک در آب آشامیدنی
مطالعات انجام شده بر روی ساکنین بخش هایی از آسیای جنوب شرقی و آمریکای جنوبی که آب آشامیدنی این مناطق حاوی مقادیر بالایی از آرسنیک است، نشان داده که خطر ابتلا به سرطان ریه در این مناطق بیشتر است. در بسیاری از این مطالعات، سطوح آرسنیک در آب چندین برابر بیشتر از سطوح معمول بوده است. برای اکثر افراد که از سیستم های آب شهری استفاده می کنند، آب آشامیدنی منبع اصلی آرسنیک به شمار نمی رود.
ب) عوامل خطری که نمی توانید آنها را تغییر دهید
پرتودرمانی قبلی به ریه ها
افرادی که برای سرطان های دیگر، پرتودرمانی قفسه سینه دریافت کرده اند، در معرض خطر بیشتری برای سرطان ریه هستند، به خصوص اگر سیگار می کشند. به عنوان مثال، می توان به افرادی که برای بیماری هوچکین تحت درمان قرار گرفته اند یا زنانی که پس از ماستکتومی برای سرطان پستان تحت اشعه قفسه سینه قرار می گیرند، اشاره کرد. زنانی که پس از لامپکتومی تحت پرتودرمانی پستان قرار می گیرند، به نظر نمی رسد خطر ابتلا به سرطان ریه بیش از حد انتظار باشد.
آلودگی هوا
در شهرها، آلودگی هوا (به ویژه در نزدیکی مسیرهای پر ترافیک) به نظر می رسد که خطر ابتلا به سرطان ریه را اندکی افزایش می دهد. این خطر بسیار کمتر از خطر ناشی از سیگار کشیدن است، اما تصور می شود که حدود 1٪ تا 2٪ از کل مرگ و میرهای ناشی از سرطان ریه به دلیل آلودگی هوای بیرون منزل باشد.
سابقه شخصی یا خانوادگی سرطان ریه
اگر سرطان ریه داشته اید، خطر ابتلا به سرطان ریه سمت مقابل در شما بیشتر است.
سابقه خانوادگی سرطان ریه در فامیل درجه اول ممکن است فرد را کمی بیشتر در معرض خطر ابتلا به سرطان ریه قرار دهد، به خصوص اگر بیماری آنها، در سنین پایین تر تشخیص داده شده باشد. هنوز مشخص نیست که چه مقدار از این خطر ممکن است به دلیل ژن های مشترک بین اعضای خانواده باشد و چه مقدار ممکن است ناشی از قرار گرفتن همه افراد خانواده در معرض یک عامل خطر مشترک (مانند دود تنباکو یا رادون) باشد.
محققان دریافته اند که ژنتیک در برخی از خانواده های دارای سابقه قوی سرطان ریه نقش دارد.
ج) عوامل خطر با اثرات نامشخص یا اثبات نشده
کشیدن ماریجوانا
دلایلی وجود دارد که بر اساس آن تصور می شود کشیدن ماریجوانا ممکن است خطر سرطان ریه را افزایش دهد:
- دود ماریجوانا حاوی تار (یا قطران) و بسیاری از مواد سرطان زاییست که در دود تنباکو نیز وجود دارد. (تار ماده چسبناک و جامدی است که پس از سوختن باقی می ماند و گمان می رود حاوی بیشترین مواد مضر در دود باشد.)
- سیگارهای ماریجوانا (در اصطلاح عامیانه: سیگاری) معمولاً تا آخر دود می شوند، جایی که محتوای تار در بالاترین میزان است.
- ماریجوانا بسیار عمیق استنشاق می شود و دود آن برای مدت طولانی در ریه ها نگه داشته می شود و به هر ماده سرطان زا فرصت بیشتری برای رسوب در ریه ها می دهد.
- از آنجایی که مصرف ماریجوانا غیرقانونی است، ممکن است کنترل مواد دیگری که همراه آن است ممکن نباشد.
بررسی اینکه آیا ارتباطی بین مصرف ماریجوانا و سرطان ریه وجود دارد یا خیر، دشوار است زیرا ماریجوانا برای مدت طولانی در بسیاری از نقاط غیرقانونی بوده است، و جمع آوری اطلاعات در مورد استفاده از مواد مخدر غیرقانونی آسان نیست. همچنین، در مطالعاتی که در مورد مصرف گذشته ماریجوانا در افرادی که سرطان ریه داشتند، بررسی شده است، مشخص شد اکثر افرادی که ماریجوانا مصرف می کردند، سیگار نیز می کشیدند.
این امر می تواند آگاهی از میزان افزایش خطر ناشی از تنباکو و ماریجوانا و میزان خطر ابتلا به سرطان ریه را دشوار کند. از اینرو تحقیقات بیشتری برای درک خطرات سرطان ناشی از کشیدن ماریجوانا مورد نیاز است.
سیگارهای الکترونیکی
سیگارهای الکترونیکی یا ویپ نوعی سیستم انتقال نیکوتین الکترونیکی هستند. اکثر سیگارهای الکترونیکی حاوی نیکوتین هستند، بنابراین سازمان غذا و دارو (FDA) آنها را به عنوان “فرآورده های تنباکو” طبقه بندی می کند. سیگارهای الکترونیکی نسبتاً جدید هستند و تحقیقات بیشتری برای درک اثرات بلندمدت آن، از جمله افزایش احتمال ابتلا به سرطان ریه، مورد نیاز است.
تالک و پودر تالک
تالک یک ماده معدنی است که در شکل طبیعی خود ممکن است حاوی آزبست باشد. برخی از مطالعات نشان داده اند که معدنچیان تالک و افرادی که در کارخانه جات تالک کار می کنند ممکن است به دلیل قرار گرفتن در معرض تالک صنعتی در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به سرطان ریه و سایر بیماری های تنفسی باشند. اما مطالعات دیگر، افزایشی در میزان سرطان ریه پیدا نکرده اند.
پودر تالک از تالک تهیه می شود. استفاده از پودر تالک آرایشی خطر ابتلا به سرطان ریه را افزایش نمی دهد.
علل پیشگیری سرطان ریه
سرطان ریه یکی از شایع‌ترین انواع سرطانها است که معمولاً به دلیل مواجهه با عوامل خطرزا در محیط و سبک زندگی ناسالم بوجود می‌آید. علل اصلی این نوع سرطان شامل مصرف تنباکو، از مهمترین عامل‌هاست. سیگاری که حاوی مواد شیمیایی مضر و مواد سرطان‌زا است، می‌تواند خطر ابتلا به سرطان ریه را به شدت افزایش دهد.
همچنین تعریض به مواد آلوده هوا، مواد شیمیایی صنعتی، و مواد آلوده در محیط کار نیز می‌تواند نقش مهمی در افزایش احتمال ابتلا به سرطان ریه ایفا کند. برخی از اقدامات پیشگیری شامل جلوگیری از مصرف تنباکو، حفاظت از محیط کار، و ارتقاء سبک زندگی سالم از طریق فعالیت بدنی منظم و تغذیه بهینه می‌شوند. تشخیص زودرس و درمان مناسب نیز اهمیت بسیاری در کاهش خطرات مرتبط با این نوع سرطان دارد.
ما هنوز به درستی در نیافته ایم که علت سرطان ریه چیست. اما تا به اینجا با بسیاری از عوامل خطر این سرطان ها آشنا شده ایم و بر این امر واقفیم که چگونه برخی از این عوامل منجر به سرطانی شدن سلول ها می شوند.
در ادامه درباره علل و دلایلی که به سرطان ریه منجر می شوند توضیح خواهیم داد.
استعمال دخانیات
استعمال تنباکو تا حد زیادی عامل اصلی سرطان ریه به شمار می رود. حدود 80% از مرگ و میرهای ناشی از سرطان ریه در اثر استعمال دخانیات است و بسیاری از موارد دیگر به دلیل قرار گرفتن در معرض دود سیگار دیگران است. (یعنی قرار گرفتن طولانی مدت در محیطی که دیگران سیگار می کشند، سرطان زاست)
استعمال دخانیات به وضوح قوی ترین عامل خطر سرطان ریه به شمار می رود، اما همه افرادی که سیگار می کشند به سرطان ریه مبتلا نمی شوند، بنابراین عوامل دیگری مانند ژنتیک یا قرار گرفتن در معرض سایر عوامل خطر نیز نقش دارند.
علل سرطان ریه در افرادی که سیگار نمی کشند
همه افرادی که به سرطان ریه مبتلا می شوند الزاما سیگاری نیستند. بسیاری از افراد مبتلا به سرطان ریه قبلاً سیگار می کشیدند، اما بسیاری دیگر اصلاً هیچوقت دخانیات مصرف نکرده اند.
سرطان ریه در افرادی که استعمال دخانیات ندارند می تواند در اثر قرار گرفتن در معرض رادون، قرار گرفتن در معرض دود سیگاری که دیگران می کشند، آلودگی هوا یا عوامل دیگر ایجاد شود. قرار گرفتن در معرض آزبست، اگزوز گازوئیل یا برخی مواد شیمیایی دیگر در محل کار نیز می تواند باعث سرطان ریه در برخی از افرادی شود که سیگار نمی کشند.
بخش کوچکی از سرطان های ریه در افرادی ایجاد می شود که هیچ عامل خطر شناخته شده ای برای این بیماری ندارند. برخی از اینها فقط به خاطر رویدادهای تصادفی هستند که دلیل خارجی ندارند.
سرطان ریه در افراد غیر سیگاری با سرطان ریه در سیگاریها فرق دارد، این سرطان ها بیشتر در افراد جوان تر ایجاد می شوند و اغلب تغییرات ژنی خاصی دارند که با تغییرات تومورهای موجود در افراد سیگاری متفاوت است. در برخی موارد می توان از این تغییرات ژنی به عنوان راهنمای درمان استفاده کرد.
تغییرات ژنی که ممکن است منجر به سرطان ریه شود
دانشمندان دریافته اند که چگونه برخی از عوامل خطر سرطان ریه می توانند تغییرات خاصی در DNA سلول های ریه ایجاد کنند. این تغییرات می تواند منجر به رشد غیرطبیعی سلول و گاهی سرطان شود. DNA ماده شیمیایی موجود در سلول های ماست که ژن های ما را تشکیل می دهد و ژن های مان عملکرد سلول های ما را کنترل می کنند. DNA که از هر دو والدین به ما می رسد، بر چیزی بیش از ظاهر مان تأثیر می گذارد. DNA می تواند بر خطر ابتلا به برخی بیماری ها، از جمله انواع سرطان نیز تأثیر بگذارد.
برخی از ژن ها به کنترل زمان رشد سلول ها و تقسیم سلولی و مرگ سلولی کمک می کنند:
- ژن هایی که به رشد، تقسیم یا زنده ماندن سلول ها کمک می کنند، انکوژن نامیده می شوند.
- ژن هایی که به کنترل تقسیم سلولی کمک می کنند یا باعث مرگ سلول ها در زمان مناسب می شوند، ژن های سرکوبگر تومور نامیده می شوند.
سرطان ها می توانند ناشی از تغییرات DNA باشند که انکوژن ها را فعال می کند یا ژن های سرکوب کننده تومور را خاموش می کند.
تغییرات ژنی ارثی
برخی از افراد جهش (تغییرات) DNA را از والدین خود به ارث می برند که خطر ابتلا به سرطان های خاص را تا حد زیادی افزایش می دهد. اما تصور نمی شود که جهش های ارثی به تنهایی باعث بسیاری از سرطان های ریه شوند.
با این حال، به نظر می رسد که ژن ها در برخی از خانواده های دارای سابقه سرطان ریه نقش دارند. به عنوان مثال، افرادی که تغییرات DNA خاصی را در یک کروموزوم خاص (کروموزوم 6) به ارث می برند، بیشتر در معرض ابتلا به سرطان ریه هستند، حتی اگر سیگار نکشند یا تفریحی سیگار بکشند.
از سوی دیگر به نظر می رسد برخی ژنها در بعضی از افراد سبب می شود تا اثرات سرطان زایی تنباکو خنثی شود.
تغییرات ژنی اکتسابی
تغییرات ژنی مرتبط با سرطان ریه معمولاً بیشتر در طول زندگی فرد حاصل می شوند تا این که ارثی باشند، یعنی اغلب سرطان های ریه، جنبه (علت) ارثی ندارند. جهش های اکتسابی در سلول های ریه اغلب در اثر قرار گرفتن در معرض عوامل محیطی مانند مواد شیمیایی سرطان زای موجود در دود تنباکو ایجاد می شوند. اما برخی از تغییرات ژنی ممکن است فقط یک رویداد تصادفی باشند که گاهی اوقات در داخل سلول اتفاق می افتند، بدون اینکه علت خارجی داشته باشند.
تصور می شود تغییرات اکتسابی در ژن های خاص، مانند ژن سرکوبگر تومور RB1، در ایجاد SCLC نقش مهمی داشته باشد. همچنین تصور می شود تغییرات اکتسابی در ژن هایی مانند ژن سرکوبگر تومور p16 و انکوژن K-RAS در ایجاد NSCLC مهم باشد. تغییرات در ژن سرکوبگر تومور TP53 و کروموزوم 3 را می توان در هر دو NSCLC و SCLC مشاهده کرد. همه سرطان های ریه تغییرات ژنی یکسانی ندارند، بنابراین بدون شک تغییراتی در ژن های دیگر نیز وجود دارد که هنوز کشف نشده اند.
آیا می توان از سرطان ریه پیشگیری کرد؟
همه سرطان های ریه قابل پیشگیری نیستند. اما اقداماتی وجود دارد که با پیروی از آنها ممکن است این خطر در شما کاهش یابد و کسانی که میخواهند بدانند سرطان ریه دارند با تشخیص سرطان ریه با غربالگری میتوانند از سرطان ریه خود مطلع شوند. از جمله تغییر در عوامل خطری که می توانید کنترل کنید.
از دخانیات پرهیز کنید
بهترین راه برای کاهش خطر ابتلا به سرطان ریه، عدم استعمال دخانیات و اجتناب از قرارگیری در معرض دود سیگار دیگران است.
اگر قبل از شکل گیری سرطان سیگار را ترک کنید، بافت آسیب دیده ریه شما به تدریج شروع به ترمیم خود می کند. مهم نیست که چه سنی دارید یا چه مدت استعمال داشته اید، ترک سیگار همیشه می تواند خطر ابتلا به سرطان ریه را کاهش دهد و به شما کمک کند عمر طولانی تری داشته باشید.
از قرار گرفتن در معرض رادون اجتناب کنید
رادون یکی از عوامل مهم ابتلا به سرطان ریه به شمار می رود. در صورت نیاز (مثل وجود چند عامل خطر همزمان)، می توانید با انجام آزمایش هایی در منزل، از میزان گاز رادون که با آن تماس داشته اید، مطلع شده و خطر آن را کاهش دهید.
از قرار گرفتن در معرض عوامل سرطان زا اجتناب کنید یا آن را محدود کنید
اجتناب از قرار گرفتن در معرض عوامل سرطان زا در محل کار و سایر اماکن نیز ممکن است مفید باشد (به عوامل خطر سرطان ریه مراجعه کنید). هنگامی که افراد در جایی کار می کنند که این مواجهه ها شایع است، باید آنها را به حداقل رساند.
از یک رژیم غذایی سالم پیروی کنید
یک رژیم غذایی سالم سرشار از مقادیر زیادی میوه و سبزیجات، نیز ممکن است به کاهش خطر ابتلا به سرطان ریه کمک کند. برخی شواهد نشان می دهد که رژیم غذایی سرشار از میوه ها و سبزیجات ممکن است به محافظت از افراد سیگاری و کسانی که سیگاری نیستند در برابر سرطان ریه کمک کند. اما باز هم هر گونه تأثیر مثبت میوه ها و سبزیجات بر خطر ابتلا به سرطان ریه بسیار کمتر از افزایش خطر ناشی از سیگار است.
تلاش برای کاهش خطر ابتلا به سرطان ریه در افرادی که در حال حاضر سیگار می کشند یا افرادی که قبلاً سیگار می کشیده اند با مصرف دوزهای بالایی از ویتامین ها یا داروهای مشابه ویتامین تاکنون موفقیت آمیز نبوده است و حتی، برخی مطالعات نشان داده اند که مصرف مکمل های بتاکاروتن (یک ماده مغذی مرتبط با ویتامین A) شاید میزان سرطان ریه را افزایش هم بدهد.
برخی از افرادی که به سرطان ریه مبتلا می شوند هیچ عامل خطر مشخص و شناخته شده ای ندارند، اما با رعایت نکات فوق، می توان تا حد زیادی از ابتلا به سرطان ریه کاست.
