عوارض پرتو درمانی | با عوارض جانبی رادیوتراپی آشنا شویم

عوارض پرتو درمانی

پرتو درمانی یا همان رادیوتراپی می تواند در درمان بسیاری از انواع سرطان ها مفید و موثر باشد. اما مانند تمام انواع دیگر روش های درمان سرطان، پرتو درمانی هم عوارض جانبی مخصوص به خودش را دارد.

عوارض پرتو درمانی هر کسی که تحت تأثیر اشعه های پرتو درمانی قرار می گیرد، متفاوت است.  این عوارض به نوع سرطان، محل قرار گیری توده سرطانی، دوز پرتو درمانی، شرایط عمومی سلامت فرد و عوامل دیگری بستگی دارد. این مسئله اهمیت زیادی دارد که پیش از شروع فرآیند درمان، درباره عوارض پرتو درمانی با پزشک مورد نظر خود مشورت کنید. « پرتودرمانی چیست » کلیک کنید.

در ادامه قصد داریم تا بیشتر در مورد عوارض پرتو درمانی صحبت کنیم و اطلاعت مفیدی در این زمینه به شما ارائه دهیم. با ما همراه باشید.

چرا پرتو درمانی موجب بروز عوارض می شود؟

در پرتو درمانی یا همان رادیو تراپی از اشعه هایی با دوز و تراکم بالا، برای کشتن سلول های سرطان استفاده می شود. عوارض پرتو درمانی همیشه ناشی از آسیب هایی است که در حین عمل، به بافت های سالم اطراف توده وارد می شود.

در سال های اخیر تحقیقات زیادی پیرامون این روند انجام پذیرفته و باعث پیشرفت زیادی در این زمینه گردیده است، به شکلی که پرتاب اشعه در رادیوتراپی امروزه بسیار دقیق تر از گذشته صورت می گیرد. این اتفاق باعث شده تا امروزه عوارض پرتو درمانی به نسبت گذشته کاهش چشمگیری پیدا کند.

ایمنی این عمل به حدی رسیده است که برخی از افراد عوارض پرتو درمانی بسیار کمی را در اثر رادیوتراپی تجربه می کنند، و خیلی های دیگر ممکن است حتی دچار هیج عارضه ای نشوند. البته این در حالی است که برخی از افراد دچار عوارض پرتو درمانی بسیار شدید می شوند.

واکنش بدن به پرتو درمانی اغلب از هفته دوم یا سوم بعد از عمل آغاز می شود و ممکن است تا هفته ها بعد از آخرین جلسه رادیوتراپی ادامه داشته باشد. این نکته را به یاد داشته باشید که بعضی از عوارض پرتو درمانی ممکن است طولانی مدت باشند.

آیا راهکاری برای پیشگیری از عوارض جانبی پرتو درمانی وجود دارد؟

بله. پیشگیری و درمان عوارض پرتو درمانی بخش مهمی از روند کلی درمان سرطان شما خواهد بود.

پیش از شروع درمان، سعی کنید از پزشک خود بپرسید که با توجه به وضعیت منحصر به فرد شما، احتمالا چه عوارضی را تجربه خواهید کرد. همچنین در طول جلسات درمانی و بعد از اتمام جلسات، پزشک را در جریان وضعیت عمومی خود بگذارید. داشتن آمادگی لازم و داشتن رژیم غذایی مناسب در پرتودرمانی، یا به صورت کلی تقویت بدن می تواند شدت و احتمال عوارض پرتو درمانی را کاهش دهد.

رایج ترین عوارض پرتو درمانی

پرتو درمانی یک درمان ناحیه ای است. به این معنی که تنها روی ناحیه مورد هدف در بدن اثر می گذارد. به عنوان مثال پرتو درمانی ناحیه سر، می تواند موجب ریزش مو بشود. اما افرادی که پرتو درمانی را در نواحی دیگر بدن خود انجام می دهند، اصولا دچار ریزش مو نمی شوند و بسته به هر کسی عوارض پرتو درمانی متفاوت است.

رایج ترین عوارض جانبی رادیوتراپی عبارتند از:

تغییرات پوستی : برخی از افرادی که تحت پرتو درمانی قرار می گیرند عوارضی مانند خشکی پوست، خارش، تاول یا بی رنگ شدن پوست را تجربه می کنند. بروز این عوارض پرتو درمانی بستگی به این دارد که درمان در کدام ناحیه از بدن صورت گرفته باشد. تغییرات پوستی حاصل از پرتو درمانی بیرونی، معمولا تا چند هفته بعد از روند درمان، خود به خود از بین می روند.

چنانچه هم که آسیب وارد شده به پوست جدی باشد، پزشک برنامه درمانی را عوض می کند. استفاده از لوسیون های پوستی می توانند در کاهش عوارض پوستی رادیوتراپی کمک کنند، اما پیش از مصرف آنها حتما با پزشک متخصص خود مشورت کنید.

بی حالی : بی حالی عبارتی است که برای توصیف خستگی تقریبا همیشگی بدن مورد استفاده قرار می گیرد. بسیاری از بیماران بعد از پرتو درمانی، بی حالی را تا چند مدت تجربه می کنند. سطح این بی حالی به برنامه درمانی شما بستگی خواهد داشت. به عنوان مثال، پرتو درمانی ترکیب شده با شیمی درمانی می تواند موجب بروز بی حالی شدید شود.

عوارض بلند مدت پرتو درمانی : بیشتر عوارض جانبی رادیوتراپی بعد از فرایند درمان از بین می روند. اما برخی از آنها هستند که ادامه پیدا می کنند، باز می گردند یا بعدا خودشان را نشان می دهند. به اینها، عوارض بلند مدت پرتو درمانی می گویند. یکی از خطرناک ترین انواع این عوارض بلند مدت می تواند بازگشت سرطان باشد. این سرطان، نوع جدیدی است که اتفاقا در اثر درمان نادرست سرطان قبلی به وجود آمده است. شانس بروز عوارض پرتو درمانی مدت بسیار کم و عملا نادر است، و خطرش نسبت به منافعش بسیار ناچیز است.

عوارض پرتودرمانی تا کی ادامه دارد؟

مدت زمان عوارض پرتو درمانی ممکن است بسته به نوع درمان و ناحیه درمانی متغیر باشد. بعضی از عوارض، مانند خستگی و تحریک پوست، معمولاً در مدت کوتاه پس از پایان درمان کاهش می‌یابند. اما عوارض دیگر، مثل تغییرات در مزاج، ممکن است برای مدت زمان بیشتری ادامه یابند. این مسئله به ویژگی‌های بیمار، نوع سرطان، و دوز پرتودرمانی بستگی دارد. در هر صورت، بهتر است با پزشک خود درباره مدت زمان و ادامه عوارض ممکن مشورت کنید. تاثیر ورزش بر کاهش عوارض پرتودرمانی را جدی بگیرید.

عوارض ناحیه ای پرتو درمانی

برخی از عوارض پرتو درمانی جانبی هستند که به نوع و محل انجام پرتو درمانی در بدن بستگی دارند.

سر و گردن. رادیوتراپی که روی سر یا گردن فرد هدف گرفته شده است ممکن است عوارض زیر را موجب شود:

• خشکی دهان
• زخم دهان و لثه
• بلع دشوار
• خشکی فک
• حالت تهوع
• ریزش مو
• ورمی به نام لنفادم
• پوسیدگی دندان

قفسه سینه. رادیوتراپی هدف گرفته شده روی سینه ممکن است عوارض زیر را ایجاد کند:

• بلع دشوار
• تنگی نفس
• زخم سینه یا نوک سینه
• خشکی شانه ها
• تب، سرفه و پر شدگی قفسه سینه. این اتفاق ممکن است بین 2 هفته تا 6 ماه بعد از پرتو درمانی رخ بدهد.
• فیبروسیس رادیوتراپی، که موجب زخم دائمی ریه ها می شود. یک متخصص انکولوژی خوب مانند دکتر احسان کرباسی، می داند که چگونه به بهترین نحو خطر بروز فیبروسیس را کاهش دهد.

شکم. پرتو درمانی هدف گرفته شده روی ناحیه شکم می تواند موجب عوارض زیر شود:

• بی اشتهایی
• حالت تهوع و استفراغ
• گرفتگی روده
• اسهال

این عوارض پرتو درمانی به احتمال زیاد بعد از درمان از بین می روند. در حین درمان، پزشک می تواند با تجویز دارو، این عارضه ها را کمتر کند. همچنین تغییر دادن رژیم غذایی هم می تواند در کاهش این خطرات موثر باشد.

لگن. پرتو درمانی هدف گرفته شده روی ناحیه لگن می تواند عوارض زیر را موجب شود:

• اسهال
• خونریزی مقعدی
• بی اختیاری کنترل ادرار و مدفوع
• التهاب مثانه
• بروز مشکلات جنسی برای آقایان، از جمله ناتوانی در نعوذ یا نگه داشتن آن
• کاهش میزان اسپرم ها و کم شدن فعالیت آنها. این اتفاق البته بیشتر در رادیوتراپی ناحیه تناسلی یا غده پروستات رخ می دهد و می تواند روی باروری فرد اثر بگذارد. برای اطلاع از روش های درمان سرطان پروستات کلیک کنید.
• تغییر در قاعدگی خانم ها، مانند توقف قاعدگی
• بروز علائم یائسگی، مانند خارش، سوزش و خشکی واژن یا تغییرات دیگر در سلامت جنسی خانم ها
• خطر ناباروری

عوارض پرتودرمانی برای اطرافیان

 اگر بیمار در دوران درمان از اشعه گاما یا پرتوهای دیگر استفاده کند، اطرافیان باید از اقدامات ایمنی، استفاده از تجهیزات حفاظتی، بهره‌مند شوند تا مخاطرات احتمالی کاهش یابد. در هر صورت، مشاوره با تیم درمانی و پزشک مراقبت کننده می‌تواند به افراد اطرافیان کمک کند تا با عوارض پرتو درمانی به درستی برخورد کنند و اقدامات ایمنی مورد نیاز را انجام دهند. برای کسب اطلاعات بیشتر از عوارض پرتودرمانی برای اطرافیان کلیک کنید. پرتودرمانی سرطان پروستات جزو درمان های با عوارض کم است برای اطلاع بیشتر مطلب پرتودرمانی سرطان پروستات یا رادیوتراپی سرطان پروستات را مطالعه فرمایید.

منبع