رادیوتراپی رحم یا پرتودرمانی رحم چیست؟

در رادیوتراپی رحم از پرتوهای پرانرژی (مانند اشعه ایکس) برای از بین بردن سلول های سرطانی استفاده می شود.

درباره پرتودرمانی سرطان رحم بیشتر بدانید

برای درمان سرطان رحم که به آن سرطان آندومتر نیز گفته می شود، می توان رادیوتراپی رحم را به دو روش تجویز کرد:

•         با قرار دادن مواد رادیواکتیو در داخل بدن که به این روش پرتودرمانی داخلی یا براکی تراپی می گویند.
•         با استفاده از دستگاهی که پرتوها را روی تومور متمرکز می کند، دقیقاً مانند عکسبرداری با اشعه ایکس. به این روش پرتودرمانی خارجی می گویند.

درمان سرطان رحم با طب سنتی

در برخی موارد هم از براکی تراپی و هم از پرتودرمانی خارجی استفاده می شود. وقتی این کار انجام شد، معمولاً ابتدا پرتودرمانی خارجی و سپس براکی تراپی تجویز می شود. از مرحله و درجه سرطان برای کمک به تصمیم گیری در مورد مناطقی که باید با پرتودرمانی درمان شوند و تعیین نوع اشعه، استفاده می شود.

پرتودرمانی اغلب بعد از جراحی برای درمان سرطان آندومتر استفاده می شود. این درمان می تواند هر سلول سرطانی که ممکن است بعد از جراحی جا مانده باشد را از بین ببرد. اگر برنامه درمانی شما شامل پرتودرمانی بعد از جراحی باشد، قبل از شروع آن، به شما فرصت داده می شود تا دوره نقاهت بعد از جراحی را سپری  کنید. اغلب، حدود 4 تا 6 هفته زمان نیاز است.

در موارد معدود، ممکن است قبل از جراحی برای کمک به کوچک کردن تومور پرتو داده شود تا برداشتن آن آسانتر شود.

زنانی که از سلامت کافی برای جراحی برخوردار نیستند ممکن است به عنوان درمان اصلی خود، رادیوتراپی دریافت کنند.

براکی تراپی

زنانی که رحم (و دهانه رحم) خود را برداشته اند، ممکن است قسمت بالایی واژن را با براکی تراپی درمان کنند. به این روش براکی تراپی واژینال می گویند. یک منبع تشعشع (یک ماده رادیواکتیو) در یک وسیله لوله مانند که سیلندر یا اپلیکاتور نام دارد، قرار گرفته و این دو داخل واژن جاگذاری می شوند (این بسیار شبیه یک تامپون سفت است). اندازه سیلندر و میزان تشعشع در این روش در هر فرد متفاوت است. اغلب، قسمت بالایی واژن (نزدیک ترین قسمت به رحم) درمان می شود.

با براکی تراپی، پرتوها عمدتاً ناحیه واژن را که در تماس با سیلندر است، تحت تأثیر قرار می دهد. ساختارهای مجاور مانند مثانه و راست روده (رکتوم) کمتر در معرض تابش قرار می گیرند.

انواع براکی تراپی برای سرطان آندومتر

این روش در بخش پرتودرمانی بیمارستان یا مرکز پرتودرمانی انجام می شود. دو نوع براکی تراپی برای سرطان آندومتر استفاده می شود، سرعت تجویز دوز کم (LDR) و سرعت تجویز دوز بالا (HDR).

•         در براکی تراپی LDR، اپلیکاتور و منبع تشعشع آن حدود 1 تا 4 روز داخل بدن باقی می ماند. بیمار باید بی حرکت باشد تا اپلیکاتور در طول درمان حرکت نکند، بنابراین معمولاً باید در طول درمان در بیمارستان بماند. از آنجایی که بیمار باید بی حرکت بماند، این شکل از براکی تراپی خطر لخته شدن خون در پاها (به نام ترومبوز وریدی عمقی یا DVT) را به همراه دارد. LDR معمولاً در ایران استفاده نمی شود.
•         در براکی تراپی HDR، تابش قوی تر است. هر درمان زمان بسیار کوتاهی (معمولاً کمتر از یک ساعت) طول می کشد و تابش فقط 10 تا 20 دقیقه است. اپلیکاتور تنها زمانی در محل قرار می گیرد که درمان انجام شود. شما می توانید همان روز به خانه بروید. برای سرطان آندومتر، براکی تراپی HDR ممکن است به صورت هفتگی یا حتی روزانه برای حداقل 3 دوز انجام شود.

شایع ترین عارضه جانبی این روش، تغییر در پوشش واژن است. (که واژینیت پرتویی نامیده می شود و در ادامه، در بخش عوارض جانبی با جزئیات بیشتر مورد بحث قرار گرفته است).

پرتودرمانی خارجی

در این نوع درمان، پرتودرمانی از منبعی خارج از بدن انجام می شود.

پرتودرمانی خارجی اغلب 5 روز در هفته به مدت 4 تا 6 هفته انجام می شود. پوستی که ناحیه درمان را می پوشاند با جوهر دائمی یا خالکوبی های ریز به دقت مشخص می شود. ممکن است یک قالب مخصوص لگن و کمر به صورت سفارشی ساخته شود تا مطمئن شوید که شما در هر درمان دقیقاً در یک موقعیت ثابت قرار دارید. هر درمان کمتر از نیم ساعت طول می کشد.

گاهی اوقات شیمی درمانی همراه با اشعه درمانی برای کمک به عملکرد بهتر آن انجام می شود. به این روش کمورادیوتراپی می گویند.

عوارض رادیوتراپی رحم 

عوارض جانبی کوتاه مدت

به طور شایع، عوارض رادیوتراپی شکم و لگن شامل خستگی، ناراحتی معده یا مدفوع شل است. خستگی شدید، که ممکن است تا حدود 2 هفته پس از شروع درمان شروع نشود، نیز شایع است. اسهال شایع است، اما معمولاً با داروهای بدون نسخه قابل کنترل است. حالت تهوع و استفراغ ممکن است رخ دهد، اما با دارو قابل درمان است. این عوارض جانبی با پرتودرمانی خارجی بیشتر از پرتودرمانی داخلی رحم رخ می دهد.

هنگامی که شیمی درمانی همراه با پرتودرمانی انجام می شود، عوارض جانبی تشدید می شود.

تغییرات پوستی، که می تواند از قرمزی خفیف تا لایه برداری و تاول متغیر باشد، بسیار رایج هستند. پوست ممکن است مایعی آزاد کند که می تواند منجر به عفونت شود، بنابراین باید مراقب تمیز بودن ناحیه در معرض اشعه باشید. گاهی اوقات، با بهبودی، پوست در ناحیه تحت درمان تیره تر یا کمتر انعطاف ‌پذیر (سخت ‌تر) می ‌شود.

اشعه می تواند مثانه را تحریک کند و ممکن است در ادرار کردن مشکل داشته باشید. تحریک مثانه که سیستیت پرتویی نامیده می شود، می تواند منجر به ناراحتی، خون در ادرار و میل به دفع مکرر ادرار شود.

رادیوتراپی همچنین می تواند باعث تحریک در روده شود. تحریک یا خونریزی مقعدی را پروکتیت پرتویی می نامند. گاهی اوقات با تنقیه حاوی استروئید (مانند هیدروکورتیزون) یا شیاف های حاوی یک ضد التهاب درمان می شود.

رادیوتراپی آندومتر می تواند واژن را تحریک کند و منجر به ناراحتی و تخلیه /ترشحات/ شود. که واژینیت پرتویی نامیده می شود. در صورت بروز، پزشک ممکن است شستشو با محلول رقیق پراکسید هیدروژن را توصیه کند. هنگامی که تحریک شدید باشد، زخم های باز در واژن ایجاد می شود که ممکن است نیاز به درمان با کرم استروژن داشته باشد.

پرتودرمانی آندومتر همچنین می تواند منجر به کاهش پلاکت های خون، کاهش گلبول های قرمز خون و یا کاهش گلبول های سفید خون شود. این عوارض معمولاً در عرض چند هفته پس از قطع پرتو به حالت عادی برمی گردد.

عوارض جانبی طولانی مدت 

پرتودرمانی ممکن است باعث ایجاد تغییراتی در پوشش داخلی واژن شود که منجر به خشکی واژن شود. این امر در براکی تراپی نسبت به پرتودرمانی خارجی لگن شایع تر است. در برخی موارد بافت اسکار می تواند در واژن ایجاد شود. بافت اسکار می ‌تواند واژن را کوتاه‌ تر یا باریک ‌تر کند (به نام تنگی واژن)، که می ‌تواند رابطه جنسی را دردناک کند.

یک خانم می تواند با کشیدن چندین بار در هفته دیواره های واژن خود از این مشکل جلوگیری کند. این کار را می توان با داشتن رابطه جنسی 3 تا 4 بار در هفته یا با استفاده از دیلاتور واژینال (یک لوله پلاستیکی که برای کشش واژن استفاده می شود) انجام داد. با این حال، خشکی واژن و درد هنگام رابطه جنسی می تواند از عوارض جانبی طولانی مدت پرتودرمانی باشد.

برخی از مراکز دارای فیزیوتراپیست هایی هستند که در درمان کف لگن تخصص دارند و می توانند به درمان این علائم واژن و گاهی اوقات بهبود عملکرد جنسی کمک کنند.

اگر این مشکلات شما را آزار می دهد، در این مورد از پزشک خود سوال کنید.

رادیوتراپی لگن می تواند به تخمدان ها آسیب برساند و در نتیجه یائسگی زودرس ایجاد شود. این موضوع برای اکثر زنانی که برای سرطان آندومتر درمان می ‌شوند مشکلی نیست، زیرا آنها قبلاً یائسه شده‌ اند، چه به طور طبیعی یا در نتیجه جراحی برای درمان سرطان (هیسترکتومی و برداشتن تخمدان‌ ها).

پرتودرمانی لگن همچنین می تواند منجر به انسداد مسیر لنفاوی شود که مانع از تخلیه مایعات از پا می شود. این امر می تواند منجر به تورم شدیدی، به نام لنف ادم شود. لنف ادم یک عارضه جانبی طولانی مدت است. پس از قطع تابش از بین نمی رود. در واقع ممکن است تا چندین ماه یا حتی سالها پس از پایان درمان شروع نشود. اگر غدد لنفاوی لگن در طی جراحی برای برداشتن سرطان برداشته شوند، احتمال ایجاد این عارضه جانبی بیشتر است. فیزیوتراپیست های تخصصی وجود دارند که می توانند به درمان این مشکل کمک کنند. در صورت بروز آن مهم است که فوراً درمان را شروع کنید. برای کسب اطلاعات بیشتر، لنف ادم را ببینید.

رادیوتراپی لگن می تواند استخوان ها را ضعیف کند و منجر به شکستگی استخوان لگن شود. این مهم است که زنانی که سرطان آندومتر داشته اند در صورت داشتن درد لگن فوراً با پزشک خود تماس بگیرند. چنین دردی ممکن است ناشی از شکستگی، سرطان مکرر (سرطانی که پس از درمان عود می کند) یا سایر شرایط جدی باشد.

پرتودرمانی لگن همچنین می تواند منجر به مشکلات طولانی مدت مثانه (سیستیت پرتویی) یا روده (پروکتیت پرتویی) شود. به ندرت، آسیب اشعه به روده می ‌تواند باعث انسداد یا ایجاد یک اتصال غیرطبیعی بین روده و واژن یا پوست خارجی شود (به نام فیستول). این وضعیت ممکن است نیاز به درمان با جراحی داشته باشد.

اگر عوارض جانبی ناشی از پرتودرمانی دارید، آنها را با پزشک خود در میان بگذارید. اقداماتی وجود دارد که می توانید برای تسکین این علائم یا جلوگیری از بروز آنها انجام دهید.

اگر رادیوتراپی با تکنیک صحیح و با دستگاههای مجهز انجام شود احتمال ایجاد عوارض فوق الذکر و همچنین شدت این مشکلات، کمتر خواهد بود.

بهترین متخصص پرتو درمانی در تهران | بهترین متخصص رادیوتراپی سرطان رحم

چنانچه در جستجوی بهترین متخصص رادیوتراپی تهران هستید و بارها متخصصین رادیوتراپی تهران و لیست مراکز رادیوتراپی خصوصی در تهران را بررسی کرده اید، اما همچنان به نتیجه مساعدی نرسیده اید، به شما دکتر احسان کرباسی را معرفی می کنیم.

درباره دکتر احسان کرباسی بیشتر بدانید

دکتر احسان کرباسی دارای بورد تخصصی رادیوتراپی انکولوژی_پرتودرمانی از دانشگاه علوم پزشکی تهران راه را برای درمان شما کوتاه می کند.

جهت تماس با بهترین مرکز پرتو درمانی تهران لطفا کلیک کنید.

منبع: cancer.org