پرتودرمانی بهتر است یا شیمی درمانی
شیمی درمانی و پرتودرمانی هر دو برای درمان سرطان (رشد کنترل نشده و گسترش سلول ها به بافت های اطراف) به کار می روند. در این مطلب به سوال پرتکرار بسیاری از بیماران مبتلا به سرطان، پرتودرمانی بهتر است یا شیمی درمانی به طور مفصل توضیح داده شده است.
چنانچه سوالی در این رابطه دارید که در این مطلب گنجانده نشده، آن را در قسمت نظرات در انتهای مطلب با ما در میان بگذارید تا در اسرع وقت توسط دکتر احسان کرباسی، متخصص رادیوتراپی انکولوژی (رادیوانکولوژی) به آن پاسخ داده شود.
پرتودرمانی چیست؟
پرتودرمانی (رادیوتراپی) یکی از انواع روش های درمان سرطان است که با استفاده از ذرات یا امواج پر انرژی مانند اشعه ایکس، اشعه گاما، پرتوهای الکترونی و غیره، جلوی رشد و تقسیم سلول های سرطانی را می گیرد. (این پرتو ها با برخورد به مولکول های آب در سلول های سرطانی، آنها را یونیزه کرده و نهایتا از بین می برند) .
هدف پرتودرمانی از بین بردن سلول های سرطانی با کمترین آسیب به سلول های سالم است اما گاهی اوقات این درمان به DNA سلول های سالم مجاور بافت هدف (بافت سرطانی) نیز آسیب می رساند البته باید به این توجه کنیم که بیش تر سلول های سالم که آسیب دیده اند به مرور زمان، بهبودی کامل می یابند.
رادیوتراپی می تواند از عود تومور بعد از جراحی برای برداشتن تومور بدخیم (برای مثال مراحل اولیه سرطان پستان) جلوگیری کند. پرتودرمانی اثر شیمی درمانی را افزایش می دهد و می تواند، قبل، بعد و همزمان با شیمی درمانی استفاده شود.
شیمی درمانی چیست؟
در شیمی درمانی با مصرف داروهای خاص، سلول های سرطانی از بین می رود.
شیمی درمانی چه کار می‌کند؟
داروهای شیمی درمانی می‌توانند:
• تقسیم سلولی را معیوب کنند یا از آن جلوگیری کنند. این کاری است که داروهایی با سمیت سلولی انجام می‌دهند.
• منبع غذای سلول را هدف قرار دهند و اجازه ندهند هورمون‌ها و آنزیم‌های لازم به سلول سرطانی برسد.
• سلولهای سرطانی را ترغیب به خودکشی کنند. در اصطلاح پزشکی به این امر خزان یاخته‌ای می‌گویند.
• جلوگیری از تشکیل و رشد مویرگ‌های تازه که وظیفه‌ی خون‌رسانی به غده‌ی سرطانی را به عهده دارند. البته تاثیرگذاری این روش در سال‌های اخیر مورد تردید قرار گرفته است.
شیمی درمانی چقدر طول می‌کشد؟
برای نتایج بهتر، بیمار باید طی یک دورۀ معین به صورت منظم داروهای شیمی درمانی را مصرف کند. مدت‌زمان این دوره توسط آنکولوژیست یا متخصص سرطان تعیین می‌شود.
یک برنامۀ خاص طراحی می‌شود که جلسات شیمی درمانی چه زمانی باید انجام شود و چه مدت طول بکشند.
بسته به نوع و میزان پیشرفت بیماری، دوره‌ی درمان ممکن است از یک دوز در یک روز شروع شده و تا چند هفته هم ادامه پیدا کند.
بیمارانی که به بیش از یک جلسه شیمی درمانی نیاز دارند، باید یک دوره‌ی استراحت را پشت سر گذاشته تا بدن‌شان فرصت بهبود داشته باشد.
به عنوان مثال ممکن است یک جلسه‌ی درمان انجام شده و یک هفته استراحت داده شود، سپس جلسه‌ی بعدی درمان و به دنبال آن سه هفته استراحت باشد و این روند ادامه پیدا کند. این برنامه ممکن است چندین بار تکرار شود.
پرتودرمانی چقدر طول می‌کشد؟
هر جلسه پرتودرمانی، سریع و بدون درد است و حدود 15 دقیقه طول می کشد. به طور معمول، افراد 5 بار در هفته جلسات درمانی خواهند داشت. این برنامه درمانی 3 تا 7 هفته ادامه دارد.
این نوع پرتودرمانی تنها تومور را هدف قرار می دهد. اما بر برخی از بافت های سالم اطراف تومور نیز تأثیر می گذارد. وقفه 2 روزه در درمان در هر هفته به بدن شما این امکان را می دهد تا این آسیب را برطرف و ترمیم کند.
مدت زمان درمان های بسیار پیشرفته مثل سایبرنایف، 30 تا 40 دقیقه است، و تعداد جلسات از 1 تا 5 جلسه متغیر است.
بیمار داروهای شیمی درمانی را چگونه دریافت می‌کند؟
با توجه به نوع سرطان، بیمار ممکن است میزان داروی تعیین شده را به صورت خوراکی دریافت کند یا دارو در رگ یا قسمت دیگری از بدن او تزریق شود.
دریافت خوراکی دارو:
اگر سطح سلامتی بیمار اجازه دهد، دارو می‌تواند در خانه خورده شود. در هر حال او باید به صورت منظم به بیمارستان مراجعه کند تا سطح سلامتی خود و اثربخشی دارو را بررسی کند. داروی خوراکی ممکن است به صورت قرص، کپسول یا شربت باشد.
دارو باید دقیقا در زمان تعیین‌شده مصرف شود. اگر بیمار به هر دلیل نتواند دارو را رأس آن زمان بخورد باید به سرعت با تیم درمانی خود تماس بگیرد.
دریافت دارو از طریق تزریق داخل وریدی:
در این روش دارو ممکن است مستقیم داخل رگ تزریق شود یا از راه سرم وارد خون شود.
دارو همچنین از روشهای زیر ممکن است به بیمار تزریق شود:
• به صورت تزریق عضلانی به بازو، ران یا جایی دیگر.
• به صورت اینتراکتال یعنی دارو به فضای مغزی نخاعی تزریق می شود که شامل فضای بین بافت‌هایی که مغز یا ستون فقرات را پوشانده‌اند، می شود.
• به صورت داخل صفاقی که دارو به صورت مستقیم به بخشی که روده‌ها، معده و کبد قرار دارند تزریق می‌شود.
• به صورت تزریق داخل شریانی که به بافت سرطانی می‌رسد. دارو ممکن است توسط یک پمپ تزریق شود که پزشک مطمئن شود مقدار مناسبی از آن به عضو سرطانی خواهد رسید.
اگر احتیاج باشد بیمار تزریق مداوم یا تزریق وریدی طولانی‌مدت داشته باشد، باید پمپ را برای چند هفته یا ماه با خود همراه داشته باشد. شخص می‌تواند هنگام دریافت دارو از طریق پمپ، راه برود.
وسایلی که در این روش استفاده می‌شوند شامل یک مسیر ورید مرکزی بدن و یک پورت مخصوص است. این پورت یک لولۀ نازک، نرم و منعطف پلاستیکی است که وارد رگ می‌شود.
میزان اثرگذاری پرتودرمانی بهتر است یا شیمی درمانی؟
میزان اثرگذاری شیمی درمانی و پرتودرمانی به عوامل فردی و نوع تومور متکی است و عواملی مانند منطقه، نوع و میزان پیشرفت بیماری همچنین سن، سلامت عمومی بیمار و بیماری‌های زمینه ای فرد تعیین کننده هستند:
- در بعضی از موارد شیمی درمانی به تنهایی می‌تواند بهبودی کامل را ایجاد کند؛ به طوری که سرطان دوباره عود نکند.(مثل لنفوم و لوسمی)
- در بعضی موارد پرتودرمانی به تنهایی می تواند بهبودی کامل را ایجاد کند به طوری که سرطان عود نکند.(مثل سرطان پروستات)
- در بعضی از موارد شیمی درمانی یا پرتودرمانی با جراحی همراه می‌شود تا نتایج بهتری حاصل شود. برای کوچک کردن تومور پیش از جراحی می‌توان از درمان نئوادجونت Neo-adjuvant استفاده کرد. یعنی قبل از جراحی، رادیوتراپی نئوادجونت (مثل سرطان انتهای روده = رکتوم) انجام داد یا شیمی درمانی نئوادجونت را قبل از جراحی برنامه ریزی کرد (مثل سرطان معده).
- اگر سرطان در مراحل پیشرفته باشد، شیمی درمانی یا رادیوتراپی سرعت پیشرفت بیماری و علایم آن را کم می‌کند؛ حتی اگر امیدی به بهبودی کامل نباشد. به این روش، شیمی درمانی یا رادیوتراپی تسکینی گفته می‌شود.
پرتودرمانی یا شیمی درمانی؟
متخصص سرطان (انکولوژیست)، پرتودرمانی بهتر است یا شیمی درمانی، رادیوتراپی یا ایمونوتراپی، را با توجه به عوامل مختلفی برای درمان فرد بیمار انتخاب می کند. شرایط جسمی بیمار، سن، نوع سرطان، ناحیه درگیر، نتایج آزمایشات، سایر بیماری ها، میزان گستردگی سرطان و… مواردیست که پزشک متخصص سرطان، با در نظر گرفتن آن ها، درمان به شیوه پرتودرمانی یا شیمی درمانی را آغاز می کند.
بطور کلی، پرتودرمانی (رادیوتراپی) یک درمان موضعی است یعنی به زبان ساده، رادیوتراپی در هر محلی از بدن که انجام شود، در آن محل زور بیشتری نسبت به شیمی درمانی دارد و لذا میزان عود موضعی (عود در همان محل اولیه تومور) را شدیدا کاهش می دهد در حالی که شیمی درمانی یک درمان سیستمیک (عمومی) است و لذا میزان عود دوردست (عود در خارج از محل اولیه = متاستاز) را شدیدا کاهش می دهد.
پس مثلا وقتی تومور انتهای روده را رادیوتراپی می کنیم، از میزان بازگشت تومور در همان محل می کاهیم و وقتی شیمی درمانی می کنیم از میزان بازگشت تومور در کبد و ریه و … کاسته می شود.
وجه تمایز شیمی درمانی و رادیوتراپی
تفاوت عمده میان شیمی درمانی و رادیوتراپی، در روش نابودی بافت سرطانی است. روش های درمانی متعددی برای سرطان وجود دارد. بسته به نوع سرطان، مرحله ای که سرطان تشخیص داده می شود و شرایط جسمانی بیمار، بهترین و موثرترین گزینه در نظر گرفته خواهد شد. بیشتر اوقات پزشک انکولوژی ترکیبی از شیمی درمانی و پرتودرمانی را توصیه می کند. حمله همه جانبه به سرطان که گاهی اوقات جراحی را نیز شامل می شود منجر به بهبود نتایج و افزایش کیفیت زندگی بیمار خواهد شد.
شیمی درمانی از داروهای ویژه برای کوچک کردن یا از بین بردن سلولهای سرطانی استفاده می کند. پرتودرمانی این سلولها را با پرتوهای پر انرژی مانند اشعه ایکس یا پروتون می کشد.
در تعیین گزینه درمان مناسب، مشورت با پزشک اهمیت بسیار بالایی دارد. خود بیمار نیز نقش فعالی را در این زمینه برعهده دارد و باید از دلیل انتخاب روش درمانی و نتایج آن آگاه باشد. بهتر است بیمار اطلاعاتی را در خصوص شرایط بیماری خود کسب کند. مهم است که بیمار بداند که روش درمانی انتخاب شده تا چه حد موثر است.
اهداف شیمی درمانی و پرتودرمانی
هر دو نوع درمان سرطان با هم اهداف مشترکی دارند:
- درمان: از تمام سلولهای سرطانی خلاص شوید و از بازگشت سرطان جلوگیری کنید.
- کنترل: تومورهای سرطانی را کوچک یا رشد آنها را متوقف کنید یا گسترش سلولهای سرطانی به سایر قسمتهای بدن را متوقف کنید.
- تسکین: برای کاهش درد و سایر علائم دشوار سرطان (که گاهی اوقات پرتودرمانی یا شیمی درمانی تسکینی نامیده می شود) تومورها را کوچک کنید.
هنگامی که یک درمان امکان پذیر نباشد، هر دو روش درمانی (شیمی درمانی و پرتودرمانی) می توانند ابزاری قدرتمند برای کاهش سرعت پیشرفت سرطان و تسکین درد و سایر علائم ناراحت کننده باشند.
چگونه آنها کار می کنند؟
اگرچه شیمی درمانی و پرتودرمانی هر دو به سلولهای سرطانی حمله می کنند، اما به روشهای مختلفی کار می کنند. داروهای شیمی درمانی در جریان خون شما گردش می کنند. آنها سلولهای سرطانی را در هر نقطه از بدن شما می کشند یا کوچک می کنند، نه فقط در محلی که اولین تومور سرطانی (اولیه) شروع می شود. از آنجا که این داروها از کل سیستم بدن شما عبور می کنند، آنها “سیستمیک” نامیده می شوند.
پرتودرمانی از اشعه های نامرئی به جای دارو استفاده می کند. علاوه بر این، معمولاً یک درمان موضعی است که پرتوهای انرژی را دقیقاً در منطقه ای که سلولهای سرطانی رشد می کنند، هدف قرار می دهد.
به کدام روش درمانی نیاز دارید؟
نوع سرطان، مرحله و اندازه تومور، به پزشک کمک می کند تا روش درمانی را انتخاب کند، یا در صورت نیاز به هر دو مورد نیاز دارید. در بیشتر موارد، پزشک شما می خواهد با چند ابزار مختلف به درمان نزدیک شود. این موارد ممکن است شامل شیمی درمانی و پرتودرمانی و همچنین جراحی برای از بین بردن تومورها، روشهای درمانی هدفمند و سایر گزینه ها باشد.
پزشکان ممکن است چند برنامه مختلف را ارائه دهند که می تواند موثر باشد. نترسید و در مورد جوانب مثبت و منفی رویکردهای مختلف سؤال کنید.
چگونه شیمی درمانی می کنید؟
هر دو روش درمانی به طور معمول طی یک هفته در بازدیدهای منظم از بیمارستان یا مطب پزشک اتفاق می افتد. اما هر مورد متفاوت است، بنابراین در مورد برنامه درمانی مناسب برای شما با پزشک خود صحبت کنید.
تیم پزشکی شما شیمی درمانی شما را از طریق یک یا چند مورد از این روش ها ارائه می دهد:
- وریدی: از طریق سوزن یا لوله به طور مستقیم به رگ خونی
- خوراکی: از قرص یا کپسولی که بلعیده می شود.
- تزریقی: از طریق سوزن که دارو را به پوست یا عضله تزریق می کند.
چگونه پرتودرمانی می کنید؟
تیم پزشکی شما پرتودرمانی شما را از طریق یک یا چند مورد از این روش ها ارائه می دهد:
- تابش خارجی: دستگاهی در خارج از بدن پرتوهای پر انرژی نامرئی را به داخل تومور هدف گیری می کند.
- تابش داخلی: “براکی تراپی” نامیده می شود. پزشکان یک دانه رادیواکتیو را در بدن شما نزدیک به تومور یا داخل تومور قرار می دهند. پس از اتمام پرتودرمانی ممکن است پزشک آن را بیرون بیاورد یا ممکن است در بدن باقی بماند.
- تابش سیستمیک: اگرچه کمتر رایج است، پزشک شما ممکن است از اشعه به عنوان یک درمان سیستمیک که در بدن کار می کند، استفاده کند. این بدان معناست که شما تابش رادیواکتیو را توسط یک قرص خوراکی یا ماده تزریقی که به یک ماده رادیواکتیو متصل شده است، دریافت می کنید.
برای پرتودرمانی به چه پزشکی مراجعه کنیم؟
مرکز رادیوتراپی باید مجهز به سیستم تصویربرداری حین درمان IGRT باشد که بکارگیری این سیستم نوین و پیشرفته، امکان کنترل آنلاین نواحی تومورال و بافت های سالم حیاتی در هر لحظه از درمان را به وجود آورده و باعث افزایش چشمگیر دقت درمان بیماران می شود.
دکتر احسان کرباسی با استفاده از پیشرفته ترین دستگاه های رادیوتراپی روز دنیا، که خوشبختانه اخیرا وارد کشور شده اند، علاوه بر تکنیک های 3D-CRT ، IMRT و IGRT، VMAT از SABR – SBRT نیز به عنوان جدیدترین روش درمان سرطان ارگان های مختلف بدن نظیر پروستات، سر و گردن، پستان، دستگاه گوارش و … استفاده می کند. نه تنها تجهیزات، بلکه نیروی انسانی مجرب و کارآزموده از اصول اساسی در جهت اثر بخشی هر چه بیشتر روش های درمانی در مرکز رادیوتراپی می باشد.
برای دریافت مشاوره و آگاهی از روش های نوین درمان سرطان می توانید با مطب ایشان تماس بگیرید.
اثرات جانبی و خطرات آن
در کنار کشتن سلولهای سرطانی، شیمی درمانی و پرتودرمانی می توانند به سلولهای سالم آسیب برساند. عوارض جانبی به نوع و میزان درمان بستگی دارد. آنها همچنین به شخص وابسته هستند. برخی از افراد، عوارض جانبی جدی تری نسبت به دیگران دارند.
برخی از عوارض جانبی احتمالی که هر دو به اشتراک می گذارند عبارتند از:
- خستگی
- ریزش مو
- تهوع و استفراغ
- اسهال
- تغییرات پوستی (پوسته ریزی، خشکی، سوزش)
- کم خونی (کاهش گلبولهای قرمز)
از آنجا که رادیوتراپی تمایل به تمرکز روی یک منطقه خاص دارد، ممکن است در آن نقطه عوارض جانبی بیشتری داشته باشید. به عنوان مثال، درمان روی گردن شما ممکن است بلع را برای شما سخت کند. تابش اشعه روی ریه ممکن است باعث سرفه یا تنگی نفس شود ولی از آنجا که شیمی درمانی یک درمان سیستمیک است، تمایل به ایجاد علائم عمومی تر دارد.
در مورد هرگونه عوارض جانبی که متوجه آن می شوید به تیم پزشکی خود اطلاع دهید. آنها می توانند معالجه شما را تنظیم کنند یا داروها را کم یا اضافه کنند تا در صورت امکان آنها را مدیریت کنید.
چشم‌انداز درمان
هرقدر سرطان در مراحل اولیه مورد درمان قرار بگیرد، همان‌قدر احتمال شکست دادن آن و بازگشت سلامت فرد بیشتر است. در حین و پس از شیمی درمانی، بیمار باید تستهای خونی و آزمایشات تصویربرداری بدهد که میزان اثرگذاری درمان مشخص شود.
اهمیت بسیاری دارد که در طول دوره‌ی درمان سرطان، بیمار و پزشک ارتباط نزدیک و مداومی داشته باشند که بتوانند عوارض جانبی را بهتر کنترل کنند. بیمار نباید بدون مشورت با پزشک، تغییرات ناگهانی در سبک زندگی خود ایجاد کند.
شیمی درمانی و پرتودرمانی ممکن است روش پرهزینه‌ای باشد. بیمار باید با پزشک خود صحبت کند تا از تمام روش‌هایی که پیش ِرو دارد مطلع شود. همچنین می تواند با شرکت بیمۀ خود تماس بگیرد و بپرسد کدام داروها و روش‌ها شامل خدمات بیمه می‌شوند. خوشبختانه ما با تمام بیمه های پایه و تکمیلی، غیر از آتیه سازان حافظ قرارداد داریم.
خلاصه مطلب
خوشبختانه اكثريت قريب به اتفاق روش‌هاي درماني موجود در دنيا براي درمان سرطان در ايران انجام مي‌شود و مي‌توان با امكانات موجود كمك لازم در تمامي موارد را به بيماران ارائه داد و حتي بسياري از درمانهاي جديدتر كه جنبه تحقیقاتی دارند نيز هم اكنون در ايران قابل انجام و يا بزودي انجام خواهد شد. بنابراین سرطان پایان زندگی نیست و درمان پذیر است. تنها کافیست هر علامتی را در بدن جدی بگیرید و به موقع اقدام کنید. به پزشک خود اعتماد کنید و اینکه پرتودرمانی بهتر است یا شیمی درمانی را به او بسپارید.
پرتودرمانی، بیشتر یک درمان موضعی و شیمی درمانی یک درمان سیستمیک است، لذا پرتودرمانی (رادیوتراپی) سبب کاهش عود در همان محل اولیه و شیمی درمانی سبب کاهش عود در سایر نقاط بدن می شود.
