شیمی درمانی روشی است که از داروهای مختلف ضد سرطان، به شکل قرص یا تزریق برای درمان بیماری سرطان استفاده می کند. داروهای مورد استفاده در این روش در سرتاسر بدن پخش می شوند و اغلب هم انجام آن توسط یک انکولوژیست دارویی یا متخصص شیمی درمانی صورت می گیرد. این درحالی است که پرتو درمانی یا رادیوتراپی، روشی درمانی است که از تاباندن پرتوها و اشعه های متراکم، با دوز بالا برای از بین بردن سلول های سرطان استفاده می کند. اشعه های پرتو درمانی بسیار متمرکز هستند و فقط روی یک ناحیه از بدن می تابند. از همین رو رادیوتراپی، درمانی بسیار موضعی است.

جلسات پرتو درمانی به صورت کاملا منظم برنامه ریزی می شوند. اما چنانچه بیمار به هر دلیلی نتواند به یکی از جلسات برسد، طبیعتا در انتهای درمان، یک روز به برنامه درمانی اضافه می شود. ما اکیداً توصیه می کنیم که تمام تلاشتان را بکنید و هیچ جلسه ای را در وقت مقررش از دست ندهید. این نکته را به یاد داشته باشید که جلسات پرتو درمانی اغلب بین شنبه تا چهارشنبه انجام می شوند، و آخر هفته ها فقط برای مواقع اورژانسی است.

به صورت عمومی بیمارانی که تحت پرتو درمانی قرار دارند، هفته ای یکبار با پزشک متخصص دیدار خواهند کرد. در این جلسات هفتگی پزشک متخصص روند پرتو درمانی شما را بررسی خواهد کرد و مدام وضعیت فیزیکی شما را مورد ارزیابی قرار خواهد داد. این چک‌آپ ها تنها برای اطمینان از درست جلو رفتن فرآیند پرتو درمانی انجام می شوند.

رایج ترین عوارض پرتو درمانی شامل خستگی و تغییرات پوستی می شود. این عارضه ها می توانند در اثر انجام پرتو درمانی در هر ناحیه ای از بدن ایجاد شوند. دیگر عوارض جانبی مربوط به این روش، به ناحیه ای که فرآیند روی آن انجام می شود بستگی دارند. به عنوان مثال ریزش موی موقت یا حتی دائمی ممکن است یکی عوارض جانبی پرتو درمانی روی ناحیه سر باشد. همچنین بی اشتهایی یکی دیگر عوارض رایج پرتو درمانی در ناحیه دهان، معده یا روده است.

خوشبختانه بیشتر عوارض جانبی پرتو درمانی پس از مدتی خود به خود از بین می روند. در این حین راهکارهایی برای کاهش ناراحتی های حاصل از آنها وجود دارد. چنانچه عارضه جانبی داشته باشید که بسیار خاص است، پزشک ممکن است برای تعدیل آن کمی برنامه درمانی را تغییر دهد یا حتی موقتا روند درمان را قطع کند.

عوارض پرتو درمانی برای هر بیمار، با بیمار دیگر تفاوت می کند. شما ممکن است هیچ عارضه جانبی را در اثر پرتو درمانی تجربه نکنید، یا عوارض سبکی را در حین فرآیند درمان تجربه کنید. البته برخی از افراد هم هستند که عوارض جدی را تجربه می کنند. عوارضی که هر فرد در اثر این درمان تجربه می کند به دوز اشعه های رادیوتراپی، و ناحیه ای که درمان روی آن انجام می شود بستگی دارد. وضعیت عمومی بدن بیمار هم می تواند روی واکنش او به پرتو درمانی تأثیرگذار باشد.

بی حالی، احساس خستگی و کاهش انرژی رایج ترین علائمی هستند که اغلب بیماران تحت پرتو درمانی از آنها شکایت دارند. علت اصلی بروز بی حالی در اثر پرتو درمانی هنوز مشخص نیست. این اتفاق ممکن است بر اثر خود بیماری یا روند درمان باشد. همچنین ممکن است ناشی از کم خونی بیمار، کم خوابی، درد یا بی اشتهایی او باشد.

به عنوان یک قاعده کلی، ناحیه ای که تحت پرتو درمانی قرار می گیرد نباید تا چند سال زیر تابش مستقیم اشعه آفتاب قرار بگیرد. استفاده از کرم های ضد آفتاب در ناحیه درمان شده معمولا زیاد توصیه می شود. اما به یاد داشته باشید که در حین انجام پرتو درمانی نباید از کرم ضد آفتاب روی ناحیه تحت درمان استفاده کنید.

ممکن است در طول جلسات پرتو درمانی متوجه قرمزی و التهاب پوست ناحیه تحت درمان شوید. به گونه ای که انگار این ناحیه آفتاب سوخته شده است. بعد از چند هفته، ممکن است پوست شما در اثر پرتو درمانی بسیار خشک شود. به همین علت بهتر است از پزشک متخصص خود بخواهید که راهکارهایی برای تسکین خارش و نارحتی های پوستی حاصل از رادیوتراپی به شما معرفی کند. این نکته را هم به یاد داشته باشید که بدون هماهنگی با پزشک از کرم های پوستی استفاده نکنید.

پرتو درمانی روی ناحیه سر می تواند موجب ریزش مو شود. این امر تنها برای پرتو درمانی ناحیه سر صدق می کند، بنابراین چنانچه در حال پرتو درمانی نوایحی دیگری از بدن هستید، نیازی نیست تا نگران ریزش مو باشید. بسیاری از بیماران، بعد از مدتی پس از جلسات درمانی دوباره رشد مو را تجربه می کنند. میزان رشد مجدد موها به نوع و حجم پرتوهایی که دریافت کرده اید بستگی دارد. همچنین ممکن است متوجه شوید که موهای دوباره رشد کرده کمی در بافت و رنگ با قبل تفاوت دارند.

در برخی از موارد، پرتو درمانی می تواند موجب کاهش شمار گلوبول های سفید و پلاکت های خون شود. این گلوبول ها به طور عادی با عفونت ها مبارزه می کنند و از خونریزی جلوگیری می نمایند. چنانچه بخش های بزرگی از سلول های مغز استخوانی فعال تحت درمان قرار بگیرند، ممکن است شمار گلوبول های قرمز خون فرد هم کاهش پیدا کند. چنانه آزمایش خون نشان دهنده وجود چنین عوارضی باشد، پزشک به احتمال زیاد روند درمان را متوقف می کند تا خون به وضعیت نرمال بازگردد. علاوه بر این پزشک متخصص به طور مرتب وضعیت خون را مورد بررسی قرار می دهد تا از ایمنی درمان اطمینان حاصل کند.

برخی از پرتو درمانی ها موجب بی اشتهایی می شوند و در روند خورد و خوراک، هضم و جذب غذای بدن تداخل ایجاد می کنند. از همین رو تلاش کنید که تا جای ممکن است مواد غذایی مقوی بخورید تا بتوانید به بافت های آسیب دیده، برای ترمیم خود کمک کنید. کم کردن هفته ای دو تا سه کیلو وزن در طول جلسات پرتو درمانی اتفاق نادری نیست، هرچند بیمار باید تمام تلاش خودش را بکند تا وزنش را ثابت نگه دارد.

تقریبا تمام بیمارانی که پرتو درمانی انجام می دهند، حس ناراحتی را تجربه می کنند. احساس اضطراب، افسردگی، ترس، خشم، خستگی و تنهایی در اثر پرتو درمانی اتفاق رایجی است. پرتو درمانی می تواند به صورت غیر مستقیم، از طریق بی حالی عمومی یا تغییر در تعادل هورمونی بدن موجب بروز این احساسات در فرد شود. هرچند به صورت مستقیم نمی تواند چنین اثراتی بگذارد.