درمان سرطان کبد با پرتودرمانی یا رادیوتراپی

پرتودرمانی برای سرطان اولیه کبد (HCC) (Hepato-Cellular Carcinoma)

پرتودرمانی سرطان کبد یکی از روش های درمان سرطان کبد است. منظور از سرطان کبد، سرطان اولیه کبد است که با متاستاز کبدی فرق دارد. در سرطان اولیه کبد، در هیچ نقطه ای از بدن غیر از کبد، بافت سرطانی وجود ندارد. در واقع خود سلول کبدی در اثر عواملی مثل ویروس های هپاتیت یا الکل و …. دچار سرطان می شود. یکی از راه ها و روش های درمان سرطان کبد پرتودرمانی است.

در رادیوتراپی یا پرتودرمانی سرطان کبد از پرتوهای پرانرژی (یا ذرات) برای از بین بردن سلول های سرطانی استفاده می شود. با این حال پرتودرمانی ممکن است برای برخی از بیمارانی که کبدشان در اثر بیماری هایی مانند هپاتیت یا سیروز آسیب زیادی دیده است، گزینه مناسبی نباشد. درمان سرطان کبد با پرتودرمانی سرطان کبد می تواند در موارد زیر مفید باشد:

•         سرطان کبدی که با جراحی قابل برداشتن نیست
•         سرطان کبدی که با روشهای رادیولوژی (ابلیشن یا آمبولیزاسیون) قابل درمان نیست یا به خوبی به آن درمان ها پاسخ نمی دهد
•         سرطان کبدی که به نواحی دیگر مانند مغز یا استخوان ها گسترش یافته است. پرتو درمانی برای متاستاز استخوان چگونه است؟
•         افرادی که به دلیل ابتلا به سرطان کبد با سایز بزرگ، درد دارند
•         افراد مبتلا به ترومبوز ناشی از تومور (مجموعه ای از سلول های سرطانی کبد) که ورید مخصوص کبد (ورید باب) را مسدود می کند

پرتودرمانی سرطان کبد

با توجه به پیشرفت‌های چشمگیر در تکنولوژی پرتودرمانی سرطان کبد، نقش این روش در درمان سرطان کبد، به ویژه شایع‌ترین نوع آن یعنی کارسینوم هپاتوسلولار (HCC)، در سال‌های اخیر به طور قابل توجهی افزایش یافته است. در گذشته، به دلیل حساسیت نسبتاً بالای بافت سالم کبد به اشعه و حرکت تومور با تنفس، استفاده از پرتودرمانی سرطان کبد محدود بود، اما امروزه روش‌های مدرن این محدودیت‌ها را تا حد زیادی برطرف کرده‌اند.

کاربردهای اصلی پرتودرمانی سرطان کبد در تاریخ امروز (۲۸ آوریل ۲۰۲۵) عبارتند از:

پرتودرمانی خارجی (EBRT) با تکنیک‌های پیشرفته:

پرتودرمانی استریوتاکتیک بدن (SBRT) یا پرتودرمانی تخریبی استریوتاکتیک (SABR): این روش مهم‌ترین پیشرفت در پرتودرمانی خارجی کبد است. SBRT دوزهای بسیار بالایی از اشعه را با دقت فوق‌العاده بالا و در تعداد جلسات کم (معمولاً ۱ تا ۵ جلسه) مستقیماً به تومور می‌رساند و آسیب به بافت سالم کبد را به حداقل می‌رساند. کاربردهای اصلی SBRT عبارتند از:

درمان تومورهای HCC که به دلایلی مانند محل تومور، تعداد، اندازه، یا وضعیت بیمار و عملکرد کبدی، کاندید مناسبی برای جراحی، پیوند کبد یا روش‌های تخریب موضعی (ابلیشن) نیستند. SBRT می‌تواند کنترل موضعی خوبی برای تومور فراهم کند. به عنوان “پل درمانی” برای کنترل رشد تومور در بیمارانی که در لیست انتظار پیوند کبد هستند.

به عنوان “درمان تحکیمی” (Consolidation) پس از سایر درمان‌های موضعی مانند کموامبولیزاسیون شریانی (TACE). درمان عود موضعی تومور پس از درمان‌های قبلی.درمان متاستازهای کبدی (سرطان‌هایی که از سایر نقاط بدن به کبد گسترش یافته‌اند).

پرتودرمانی خارجی معمولی (Conventional Fractionated EBRT): امروزه کمتر برای درمان اصلی HCC استفاده می‌شود اما همچنان می‌تواند در نقش تسکینی کاربرد داشته باشد.

پرتودرمانی داخلی (Internal Radiotherapy / Radioembolization):

رادیوامبولیزاسیون از طریق شریان کبدی (TARE) یا پرتودرمانی داخلی انتخابی (SIRT): در این روش، ذرات بسیار کوچک رادیواکتیو (معمولاً حاوی ایتریوم-۹۰ یا Y-90) از طریق یک کاتتر به داخل شریان کبدی که تومور را تغذیه می‌کند، تزریق می‌شوند. این ذرات در عروق کوچک داخل و اطراف تومور گیر کرده و دوز بالایی از اشعه را مستقیماً به تومور می‌رسانند. TARE یک درمان موضعی مؤثر برای HCC غیرقابل جراحی است.

درمان تسکینی (پالیاتیو):

پرتودرمانی (چه به روش SBRT یا معمولی) می‌تواند برای کاهش علائم ناشی از تومورهای کبدی پیشرفته یا متاستازها استفاده شود، مانند کاهش درد، کنترل خونریزی، یا کاهش علائم ناشی از فشار تومور بر ساختارهای مجاور یا ترومبوز ورید پورت (لخته در ورید اصلی کبد).

انتخاب بیمار: انتخاب بیماران مناسب برای پرتودرمانی حیاتی است و به عواملی مانند اندازه، تعداد و محل تومور(ها) و به ویژه وضعیت عملکرد کبد (که اغلب در بیماران HCC به دلیل سیروز زمینه‌ای مختل است) بستگی دارد.

درمان ترکیبی: پرتودرمانی به طور فزاینده‌ای در ترکیب با سایر روش‌های درمانی مانند درمان‌های سیستمیک (داروهای هدفمند و ایمونوتراپی) در حال مطالعه و استفاده است.

انتخاب روش درمانی مناسب برای سرطان کبد نیازمند ارزیابی دقیق توسط یک تیم چندرشته‌ای پزشکی شامل متخصص گوارش و کبد، جراح کبد، انکولوژیست، رادیولوژیست مداخله‌ای و رادیوانکولوژیست است.

در مجموع، پرتودرمانی، به خصوص با تکنیک‌های مدرن SBRT و TARE، به ابزار ارزشمندی در مدیریت سرطان کبد تبدیل شده است و گزینه‌های درمانی را برای بیمارانی که قبلاً گزینه‌های محدودی داشتند، گسترش داده است.

پرتو درمانی برای سرطان کبد چگونه انجام می شود؟

پرتودرمانی خارجی (EBRT: External Beam Radiation Therapy) نوعی از پرتودرمانی است که در آن یک منبع تابش در خارج از بدن اشعه را بر روی سرطان متمرکز می کند. انجام پرتودرمانی بسیار شبیه به عکس برداری با اشعه ایکس است، اما انرژی اشعه در رادیوتراپی بسیار بیشتر است. این روش به خودی خود بدون درد است.

هر جلسه فقط چند دقیقه طول می ‌کشد، اگرچه زمان تنظیم – قرار دادن شما در محل درمان – معمولاً چند دقیقه بیشتر به این زمان می افزاید. اغلب، جلسات پرتودرمانی خارجی مشتمل بر دوزهای کوچک پرتو هستند که 5 روز در هفته به مدت چند هفته تجویز می ‌شوند.

اگرچه سلول‌ های سرطانی کبد به اشعه حساس هستند، اما هنگام برنامه ‌ریزی برای پرتودرمانی سرطان کبد دقت زیادی صرف می‌ شود تا در حد امکان از آسیب رساندن به بافت طبیعی کبد جلوگیری شود.

تکنیک ‌های پرتودرمانی جدیدتر، مانند پرتودرمانی استریوتاکتیک بدن (SBRT: Stereotactic Body Radiation Therapy) به پزشکان کمک می ‌کند تا تومورهای کبد را هدف قرار دهند و در عین حال میزان پرتودهی به بافت‌ های سالم مجاور را کاهش دهند. این امر سبب می شود که رادیوتراپی سرطان کبد اثربخشی بیشتری داشته باشد و عوارض جانبی کاهش یابد.

در مقایسه با پرتودرمانی خارجی، پرتودرمانی استریوتاکتیک اجازه می دهد تا درمان در زمان کوتاهی به اتمام برسد. در این روش از پرتوهای بسیار متمرکز با دوز بالا که در یک یا چند روز تجویز می گردد، استفاده می شود. پرتوها از زوایای مختلف به سمت تومور نشانه می روند. برای تمرکز دقیق اشعه، فرد در هر جلسه، در یک قالب بدن طراحی شده مخصوص قرار می گیرد. این نوع پرتودرمانی ممکن است در افراد مبتلا به سرطان های کوچک که در انتظار پیوند کبد هستند استفاده شود.

رادیوامبولیزاسیون

تومورهای کبد را می توان با تزریق دانه های کوچک رادیواکتیو به شریان کبدی درمان کرد. سپس این دانه‌ ها در کبد، نزدیک تومور قرار می‌ گیرند و مقادیر کمی تابش از خود ساطع می‌ کنند که مسافت بسیار کوتاهی را طی می ‌کند.

عوارض جانبی احتمالی پرتو درمانی سرطان کبد

برخی از عوارض جانبی رایج پرتودرمانی در سرطان کبد عبارتند از:

•         تغییرات پوستی در نواحی تحت تابش، از قرمزی  تا تاول و پوسته ریزی
•         تهوع و استفراغ
•         خستگی
•         اسهال
•         بی اشتهایی

این اثرات معمولاً در عرض چند هفته پس از پایان درمان از بین می روند.

یک عارضه جانبی جدی ‌تر رادیوتراپی سرطان کبد، بیماری کبدی ناشی از تشعشع (RILD: Radiation Induced Liver Disease) است که معمولاً 3 تا 4 ماه پس از درمان اتفاق می‌ افتد و اغلب تنها یک بازه زمانی مشخص طول کشیده و سپس بهبود می یابد، اما در برخی موارد می‌ تواند کشنده باشد.

علائم و نشانه هایی که با بیماری کبدی ناشی از تشعشع مشاهده می شود شامل اختلال در تستهای آزمایشگاهی مربوط به کبد، بزرگ شدن کبد و طحال، آسیت (جمع شدن مایع در شکم) و زردی باشد. از پزشک خود بپرسید که چه عوارض جانبی دیگری را می توان انتظار داشت و چگونه می توان از آنها پیشگیری کرد یا آنها را تسکین داد.

بهترین متخصص پرتو درمانی در تهران | بهترین متخصص رادیوتراپی 

چنانچه در جستجوی بهترین متخصص رادیوتراپی تهران هستید و بارها متخصصین رادیوتراپی تهران و لیست مراکز رادیوتراپی خصوصی در تهران را بررسی کرده اید، اما همچنان به نتیجه مساعدی نرسیده اید، به شما دکتر احسان کرباسی را معرفی می کنیم.

درباره دکتر احسان کرباسی بیشتر بدانید

دکتر احسان کرباسی دارای بورد تخصصی رادیوتراپی انکولوژی_پرتودرمانی از دانشگاه علوم پزشکی تهران راه را برای درمان شما کوتاه می کند.

جهت ارتباط با بهترین مرکز پرتو درمانی تهران لطفا کلیک کنید.

شاد و تندرست باشید.

منبع: cancer.org