همه چیز درباره پرتودرمانی سرطان حفره بینی و سینوس پارانازال
مطالعات نشان داده است که پرتودرمانی در افرادی که به سرطان های سر و گردن مبتلا هستند سبب افزایش طول عمر ایشان می شود. در کنار نیاز به هماهنگی بین متخصصان سرطان برای ایجاد یک برنامه درمانی کامل و منسجم، انجام درمان در مراکز سرطان توسط متخصصان پرتودرمانی و جراحی که در درمان این سرطان ها تجربه دارند، بسیار حائز اهمیت است. یکی از روش های درمان سرطان حفره بینی و سینوس پارانازال، پرتودرمانی حفره بینی است.
پرتودرمانی چگونه انجام می شود؟
در پرتودرمانی از پرتوها یا ذرات پر انرژی برای از بین بردن سلول های سرطانی استفاده می شود. هنگام درمان سرطان های بینی و سینوس پارانازال، ممکن است از اشعه به اشکال زیر استفاده شود:
- به عنوان درمان اصلی (اولیه) برای افراد مبتلا به تومورهای کوچک حفره بینی. مزیت این روش این است که عملکرد و ظاهر صورت افراد را به اندازه جراحی تغییر نمی دهد.
- به عنوان درمان اصلی (اولیه) برای افرادی که به دلیل وضعیت نامناسب سلامتی یا به دلیل پیشرفته بودن تومور نمی توانند جراحی انجام دهند.
- پس از جراحی (درمان ادجوانت یا کمکی)، بعنوان تلاش برای از بین بردن نواحی کوچک سرطانی که در زمان جراحی قابل مشاهده نیستند و ممکن است جا مانده باشند. این شکل درمان رایج ترین درمان برای تومورهای حفره بینی و سینوس پارانازال است: جراحی و سپس پرتودرمانی (گاهی اوقات با شیمی درمانی انجام می شود).
- قبل از جراحی (درمان نئوادجوانت) در جهت تلاش برای کوچک کردن تومور تا برداشتن آن آسانتر باشد. ممکن است همراه با شیمی درمانی انجام شود.
- برای کمک به کاهش مشکلات ناشی از سرطان، مانند درد، خونریزی، و مشکل در بلع هنگام گسترش سرطان به نواحی فراتر از سر و گردن. به این روش درمان تسکینی می گویند.
- برای درمان سرطانی که پس از درمان عود کرده است.
- برای درمان غدد لنفاوی در گردن، حتی اگر به نظر نرسد که سلول های سرطانی در آنها وجود داشته باشد.
- برای تومورهای حفره بینی یا سینوس پارانازال پیشرفته، شیمی درمانی همراه با پرتو درمانی انجام می شود. به این روش کمورادیوتراپی می گویند. این روش اغلب بهتر از رادیوتراپی به تنهایی اثر می کند، اما عوارض جانبی بیشتری نیز به همراه دارد.
مراجعه به دندانپزشک را فراموش نکنید
تابش اشعه به ناحیه صورت می تواند دندان ها و لثه های شما را تحت تاثیر قرار دهد. از اینرو قبل از شروع پرتودرمانی به شما توصیه می شود که به دندانپزشک مراجعه کنید. دندانپزشک می تواند قبل از درمان از سلامت دهان شما اطمینان حاصل کند. وی ممکن است توصیه کند که قبل از شروع پرتودرمانی، برخی از دندان های تان را ترمیم کرده یا بکشید چرا که دندان های خراب می توانند احتمال عفونت شما را در طول درمان افزایش دهند. در طول درمان و بعد از آن، دندانپزشک تان می تواند به بررسی و درمان هر گونه مشکلی که ممکن است پیش آید، مانند عفونت یا آسیب دندان و استخوان به شما کمک کند.
قبل از رادیوتراپی سرطان حفره بینی و سینوس پارانازال سیگار را ترک کنید!
اگر سیگار می کشید، باید آن را ترک کنید. اگر در طول پرتودرمانی سیگار استعمال کنید، سرطان شما ممکن است به خوبی کوچک نشود، ممکن است درمان عوارض جانبی بیشتری داشته باشید و بهره شما از پرتودرمانی کمتر باشد (که می تواند خطر عود سرطان را افزایش دهد). سیگار کشیدن پس از درمان نیز می تواند شانس ابتلا به سرطان جدید دیگری را افزایش دهد. ترک سیگار برای همیشه (در صورت امکان قبل از شروع درمان) بهترین راه برای ارتقای شانس بقا است. هیچ وقت برای ترک سیگار دیر نیست. برای کمک به نحوه ترک سیگار به یک مشاور مراجعه کنید.
چه نوع پرتودرمانی برای درمان سرطان حفره بینی یا سینوس پارانازال استفاده می شود؟
از انواع پرتودرمانی حفره بینی ممکن است برای درمان حفره بینی و سرطان سینوس پارانازال استفاده شود که عبارتند از:
- پرتودرمانی خارجی (EBRT: External Beam Radiation Therapy)
- براکی تراپی (پرتودرمانی داخلی)
پرتودرمانی خارجی (EBRT)
نوع اصلی پرتودرمانی مورد استفاده برای درمان سرطان حفره بینی و سینوس پارانازال، پرتودرمانی خارجی است. در پرتودرمانی خارجی، پرتوها از یک دستگاه خارج از بدن بر روی سرطان متمرکز می شود.
تومورهای بینی و سینوس نزدیک چشم ها، مغز، غدد، اعصاب و رگ های خونی هستند. قبل از شروع جلسات، تیم پرتودرمانی از یک سی تی اسکن برای اندازه گیری دقیق و تعیین زوایای صحیح اشعه و تشخیص دوز مناسب تابش استفاده می کند. یک ماسک سر و گردن انعطاف پذیر اما محکم ساخته شده از یک نوع توری پلاستیکی مخصوص برای ثابت نگه داشتن سر، گردن و شانه های شما در یک موقعیت معین برای هر درمان ساخته می شود.
برخی از افراد ممکن است در حین استفاده از این ماسک کمی احساس محدودیت کنند و ممکن است نیاز به درخواست دارویی برای کمک به آنها در طول درمان داشته باشند. گاهی اوقات می توان ماسک را طوری تنظیم کرد که بیش از حد سفت نباشد. انکولوژیست رادیوتراپی شما می تواند شما را راهنمایی کند. همچنین ممکن است برای شما یک پروتز مخصوص دهانی، که در طول درمان در دهان خود نگه دارید، تعبیه شود.
تعداد جلسات پرتودرمانی سرطان حفره بینی
پرتودرمانی استاندارد خارجی برای سرطان حفره بینی و سینوس پارانازال به صورت فرکشن (دوز) های روزانه، 5 روز در هفته، از شنبه تا چهار شنبه، و برای حدود 6 تا 7 هفته انجام می شود. برنامه های دیگری برای این نوع پرتودرمانی نیز ممکن است استفاده شود.
- Hyper-fractionation نوعی متد رادیوتراپی است که طی آن دوز کمتری از اشعه در هر بار درمان تجویز می شود ولی درمانها دو بار در روز انجام می شوند (به مدت 7-6 هفته) و گاهی سبب کاهش عوارض درمان می شود.
- Accelerated fractionation به دوز استاندارد اشعه اشاره دارد که هر روز اما در دوره زمانی کوتاه تری مثلا 5 تا 6 هفته داده می شود (بجای اینکه مثل روش معمول 7 هفته طول بکشد، طی 6-5 هفته انجام میشود). به عنوان مثال، اشعه 6 روز در هفته در طول 5 هفته، (به جای 5 روز در هفته به مدت 7 هفته) داده می شود.
تکنیک های رادیوتراپی عبارتند از:
- پرتودرمانی منسجم سه بعدی (3D-CRT): در این روش از تصویربرداری و رایانه های ویژه برای نقشه برداری از محل تومور استفاده می شود. سپس چندین پرتو تشعشع شکل می گیرد و از جهات مختلف به سمت تومور نشانه می رود. هر پرتو به تنهایی نسبتاً ضعیف است، اما پرتوها همگی در تومور به هم می رسند تا دوز بالایی از تابش را در آنجا ایجاد کنند. همچنین تکنیک های پیشرفته تر EBRT نیز وجود دارد که به پزشکان کمک می کند پرتو را با دقت بیشتری متمرکز کنند، از جمله:
- پرتودرمانی با شدت تعدیل شده (IMRT : (IMRT شکل پیشرفته تری از درمان 3-D CRT است. IMRT روشی استاندارد برای ارسال پرتوهای خارجی برای این نوع سرطان ها به شمار می رود. این دستگاه از یک ماشین کامپیوتری استفاده می کند که در واقع در حین ارسال پرتو در اطراف بیمار حرکت می کند. همراه با شکل دادن به پرتوها و مورد هدف قرار دادن آنها به سمت تومور از چندین زاویه، می توان شدت (قدرت) پرتوها را تنظیم کرد تا دوز رسیده به بافت های طبیعی مجاور را به حداقل رساند. این ممکن است به پزشک اجازه دهد دوز بالاتری از اشعه را با عوارض جانبی کمتر به تومور برساند.
