تشخیص استیج سرطان کولورکتال
اگر علائمی دارید که ممکن است مرتبط با علائم سرطان کولورکتال باشد، یا اگر آزمایش غربالگری سرطان کولورکتال چیزی غیرطبیعی را نشان دهد، پزشک یک یا چند مورد از معاینات و آزمایش های زیر را برای کشف علت انجام خواهد داد تا به تشخیص استیج سرطان کولورکتال کمک کند.
سابقه پزشکی و معاینه فیزیکی برای تشخیص استیج سرطان کولورکتال
پزشک در مورد سابقه پزشکی شما سوال می کند تا در مورد عوامل خطر سرطان کولورکتال از جمله سابقه خانوادگی تان اطلاعات کسب کند. همچنین از شما پرسیده می شود که آیا علائمی دارید و اگر چنین است، چه زمانی شروع شده اند و چه مدت است که آنها را تجربه می کنید.
به عنوان بخشی از یک معاینه فیزیکی، پزشک شکم شما را از حیث وجود توده ها یا اندام های بزرگ شده بررسی می کند و همچنین بقیه بدن تان را نیز معاینه می کند. همچنین ممکن است معاینه مقعدی با انگشت (DRE) داشته باشید. در طول این معاینه، پزشک انگشت چرب شده خود را با استفاده از دستکش وارد مقعد شما می کند تا آن را از حیث نواحی غیرطبیعی بررسی کند.
آزمایش هایی برای یافتن خون در مدفوع برای تشخیص استیج سرطان کولورکتال
اگر به دلیل کم خونی یا علائمی که دارید (به غیر از خونریزی آشکار از مقعد یا وجود خون در مدفوع) به پزشک مراجعه کرده اید، ممکن است آزمایش مدفوع برای بررسی خونی که با چشم غیرمسلح قابل مشاهده نیست (خون مخفی) توصیه شود چراکه ممکن است نشانه سرطان باشد. این نوع آزمایش‌ها (آزمایش خون مخفی مدفوع (FOBT) یا آزمایش ایمونوشیمیایی مدفوع (FIT)) در خانه انجام می شود و شما ملزم به جمع آوری 1 تا 3 نمونه مدفوع در حین اجابت مزاج هستید. برای اطلاعات بیشتر در مورد نحوه انجام این آزمایشات، به تست های غربالگری سرطان کولورکتال مراجعه کنید.
اگر قبلاً آزمایش غربالگری تان غیرطبیعی بوده است، آزمایش خون مدفوع به تنهایی کفایت نمی کند و باید کولونوسکوپی تشخیصی انجام دهید که در ادامه شرح داده شده است.
آزمایشات خون برای تشخیص استیج سرطان کولورکتال
پزشک تان همچنین ممکن است آزمایش های خون خاصی را برای کمک به تشخیص استیج سرطان کولورکتال تجویز کند. این آزمایش ها همچنین می توانند برای نظارت بر بیماری شما در صورت تشخیص استیج سرطان کولورکتال مورد استفاده قرار گیرند:
- شمارش کامل خون (CBC): این آزمایش انواع مختلف سلول های خون شما را اندازه گیری می کند و می تواند نشان دهد که آیا کم خونی (گلبول های قرمز بسیار کم) دارید یا خیر. برخی از افراد مبتلا به سرطان کولورکتال به دلیل خونریزی طولانی مدت تومور دچار کم خونی می شوند.
- آنزیم های کبدی: همچنین ممکن است برای بررسی عملکرد کبدتان آزمایش خون بدهید، زیرا سرطان کولورکتال می تواند به کبد سرایت کند.
- مارکرهای تومور: سلول های سرطانی کولورکتال گاهی اوقات موادی به نام مارکرها یا نشانگرهای تومور می سازند که در خون یافت می شود. شایع ترین مارکر تومور برای سرطان کولورکتال، آنتی ژن کارسینومبریونیک (CEA) است.
این سه مورد آزمایش می تواند نشان دهد که فرد به سرطان کولورکتال مبتلا شده است، اما نمی توان از آنها به تنهایی برای غربالگری یا تشخیص استیج سرطان کولورکتال استفاده کرد. این به این دلیل است که سطوح تومور مارکرها گاهی اوقات می تواند در فردی که سرطان دارد طبیعی باشد و از سوی دیگر ممکن است این آزمایشات به دلایلی غیر از سرطان نیز غیرطبیعی شوند.
آزمایشات مارکر تومور اغلب همراه با سایر آزمایش ها برای نظارت بر بیمارانی که قبلاً مبتلا به سرطان کولورکتال تشخیص داده شده اند، استفاده می شود. این آزمایشات ممکن است کمک کنند تا مشخص شود که درمان تا چه حد خوب پیش می رود یا ممکن است یک هشدار اولیه درباره بازگشت سرطان ارائه دهند.
کولونوسکوپی تشخیص استیج سرطان کولورکتال
کولونوسکوپی تشخیصی درست مانند کولونوسکوپی غربالگری است، اما به این دلیل انجام می شود که فرد علائمی دارد یا به این دلیل که در نوع دیگری از آزمایش غربالگری چیزی غیرطبیعی پیدا شده است.
برای این آزمایش، پزشک تمام طول کولون و رکتوم را با یک کولونوسکوپ (یک لوله نازک و منعطف با یک دوربین فیلمبرداری کوچک در انتهای آن) بررسی می کند که از طریق مقعد وارد رکتوم و روده بزرگ می شود. در صورت نیاز، می توان ابزارهای خاصی را از طریق کولونوسکوپ برای بیوپسی یا برداشتن نقاط مشکوک، مانند پولیپ عبور داد.
کولونوسکوپی ممکن است در بخش سرپایی بیمارستان، در یک کلینیک یا در مطب پزشک انجام شود.
پروکتوسکوپی برای تشخیص استیج سرطان کولورکتال
این آزمایش ممکن است در صورت مشکوک بودن به سرطان انتهای روده (رکتوم) انجام می شود. برای این آزمایش، پزشک با یک پروکتوسکوپ (یک لوله نازک و انعطاف ناپذیر و یک دوربین فیلمبرداری کوچک در انتهای آن) داخل رکتوم را بررسی می کند. این لوله از طریق مقعد وارد می شود. پزشک می تواند از این طریق به پوشش داخلی راست روده نگاه کند. تومور را می توان رویت کرد، اندازه گیری کرد و محل دقیق آن را تعیین کرد. در این روش به جز انتهای روده بزرگ (رکتوم) سایر نواحی قابل بررسی نیستند. به عنوان مثال، پزشک می تواند ببیند که تومور چقدر به ماهیچه های اسفنکتر که دفع مدفوع را کنترل می کنند، نزدیک است.
بیوپسی برای تشخیص استیج سرطان کولورکتال
معمولاً اگر با هر آزمایش غربالگری یا تشخیصی، سرطان کولورکتال مشکوک پیدا شود، طی کولونوسکوپی بیوپسی می شود. در بیوپسی، پزشک یک قطعه کوچک از بافت را با ابزار مخصوصی که از داخل اسکوپ عبور داده می شود، برمی دارد.
تست های آزمایشگاهی نمونه های بیوپسی برای تشخیص استیج سرطان کولورکتال
نمونه های بیوپسی به آزمایشگاه فرستاده و در آنجا به دقت بررسی می شوند. اگر سرطان یافت شود، آزمایش های دیگری نیز ممکن است روی نمونه های بیوپسی انجام شود تا به طبقه بندی بهتر سرطان و احتمالاً یافتن گزینه های درمانی خاص کمک کند.
آزمایش های مولکولی: اگر سرطان پیشرفته باشد، سلول های سرطانی احتمالاً برای تغییرات ژنی و پروتئینی خاص مورد آزمایش قرار می گیرند که ممکن است به تشخیص اینکه آیا داروهای درمان هدفمند می توانند گزینه هایی برای درمان باشند یا خیر، آزمایش می شوند. به عنوان مثال، سلول های سرطانی معمولاً برای تغییرات (جهش) در ژن های KRAS، NRAS و BRAF و همچنین سایر تغییرات ژنی و پروتئینی آزمایش می شوند.
- اگر سلول های سرطانی دارای جهش در ژن BRAF به نام BRAF V600E باشند، درمان با داروهایی که پروتئین های BRAF و EGFR را هدف قرار می دهند ممکن است مفید باشد.
- برخی از سرطان های روده بزرگ که جهش در ژن های KRAS، NRAS یا BRAF ندارند، ممکن است برای بررسی اینکه آیا پروتئین HER2 بیش از حد تولید می کنند یا خیر، آزمایش شوند. برای این سرطان ها، درمان با داروهایی که HER2 را هدف قرار می دهند ممکن است مفید باشد.
- سرطان های کولورکتال که جهش در ژن های KRAS، NRAS، یا BRAF ندارند نیز ممکن است برای تغییرات در ژن های NTRK آزمایش شوند. این تغییرات ژنی می تواند منجر به رشد غیر طبیعی سلول شود. برای سرطان هایی که یکی از این تغییرات ژنی را دارند، داروهایی که پروتئین های کدگذاری شده توسط ژن های NTRK را هدف قرار می دهند ممکن است مفید باشند.
آزمایش MSI و MMR برای تشخیص استیج سرطان کولورکتال
سلول های سرطانی کولورکتال نیز معمولاً آزمایش می شوند تا دریابیم آیا سطوح بالایی از تغییرات ژنی به نام ناپایداری میکروستلایت (MSI) وجود دارد یا خیر. همچنین ممکن است آزمایشی برای بررسی تغییرات در هر یک از ژن های MMR شامل MLH1، MSH2، MSH6 و PMS2 نیز انجام شود.
تغییرات در ژن های MSI یا MMR (یا هر دو) اغلب در افراد مبتلا به سندرم لینچ (HNPCC) دیده می شود
2 دلیل احتمالی برای آزمایش سرطان کولورکتال برای MSI یا تغییرات ژن MMR وجود دارد:
- برای تعیین اینکه آیا برخی از داروهای ایمونوتراپی ممکن است گزینه هایی برای درمان باشند.
- برای شناسایی افرادی که باید از نظر سندرم لینچ آزمایش شوند. افراد مبتلا به سندرم لینچ در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به برخی سرطان های دیگر هستند، بنابراین معمولاً به آنها توصیه می شود غربالگری های سرطان دیگر را انجام دهند (به عنوان مثال، زنان مبتلا به سندرم لینچ ممکن است نیاز به غربالگری سرطان رحم داشته باشند). همچنین، اگر فردی مبتلا به سندرم لینچ باشد، بستگان او نیز ممکن است به آن مبتلا شوند و ممکن است بخواهند برای آن آزمایش شوند.
آزمایش های تصویربرداری برای تشخیص استیج سرطان کولورکتال
تست های تصویربرداری از امواج صوتی، اشعه ایکس، میدان های مغناطیسی یا مواد رادیواکتیو برای ایجاد تصاویری از داخل بدن شما استفاده می کنند. آزمایشات تصویربرداری ممکن است به دلایل مختلفی انجام شود، مانند:
- برای بررسی نواحی مشکوک که ممکن است سرطانی باشند
- برای ارزیابی میزان گسترش سرطان
- برای کمک به تعیین اینکه آیا درمان موثر است یا خیر
- برای کشف علائم عود سرطان پس از درمان
CT اسکن برای تشخیص استیج سرطان کولورکتال
سی تی اسکن از اشعه ایکس برای ایجاد تصاویر مقطعی دقیق از بدن شما استفاده می کند. این آزمایش می تواند تشخیص دهد که آیا سرطان کولورکتال به غدد لنفاوی مجاور یا به کبد، ریه ها یا سایر اندام های شما گسترش یافته است یا خیر.
- بیوپسی سوزنی با هدایت CT: اگر برای بررسی گسترش سرطان به بیوپسی کبد یا ریه نیاز باشد، می توان با هدایت CT اسکن، سوزن مخصوصی را وارد توده کرده و از آن نمونه برداری کرد.
سونوگرافی برای تشخیص استیج سرطان کولورکتال
سونوگرافی از امواج صوتی (اولتراسوند) و پژواک آنها برای ایجاد تصاویری از داخل بدن استفاده می کند. یک ابزار کوچک میکروفون مانند، به نام مبدل، امواج صوتی را منتشر می کند و پژواک آنها را دریافت می کند. پژواک ها توسط کامپیوتر به تصویر روی صفحه تبدیل می شوند.
- سونوگرافی شکمی: برای این معاینه، یک تکنسین مبدل را در امتداد پوست روی شکم شما حرکت می دهد. این نوع سونوگرافی می تواند برای جستجوی تومورها در کبد، کیسه صفرا، لوزالمعده یا هر جای دیگری در شکم شما استفاده شود، اما نمی تواند تومورهای روده بزرگ یا راست روده را جستجو کند.
- سونوگرافی اندورکتال: در این آزمایش از یک مبدل مخصوص استفاده می شود که در رکتوم قرار می گیرد. از این روش برای مشاهده میزان رشد سرطان در دیواره رکتوم و یا غدد لنفاوی مجاور استفاده می شود.
اسکن تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI) برای تشخیص استیج سرطان کولورکتال
مانند سی تی اسکن، ام آر آی تصاویر دقیقی از بافت های نرم بدن نشان می دهد. اما در MRI به جای اشعه ایکس از امواج رادیویی و آهنرباهای قوی استفاده می شود. ماده حاجب به نام گادولینیوم ممکن است قبل از MRI به داخل ورید تزریق شود تا تصاویر واضحی دریافت شود.
ام آر آی می تواند برای بررسی نواحی غیرطبیعی در کبد یا مغز و نخاع که می تواند باعث گسترش سرطان شود، استفاده شود
اسکن توموگرافی گسیل پوزیترون برای تشخیص استیج سرطان کولورکتال
برای اسکن PET، کمی ماده رادیواکتیو حاوی قند (معروف به FDG) به خون تزریق می شود. این ماده، عمدتاً در سلول های سرطانی جمع شده و سپس محل تجمع قند (معادل با محل تومور) به کمک دوربین های مخصوص، یافت می شوند. اسکن PET به طور معمول در افراد مبتلا به سرطان کولورکتال انجام نمی شود. سی تی اسکن و ام آر آی بیشتر مورد استفاده قرار می گیرند.
آنژیوگرافی برای تشخیص استیج سرطان کولورکتال
آنژیوگرافی یک آزمایش اشعه ایکس برای بررسی رگ های خونی است. یک ماده کنتراست به شریان تزریق می شود و سپس عکسبرداری با اشعه ایکس انجام می شود. رنگ، رگ های خونی را در اشعه ایکس مشخص تر می کند.
اگر سرطان شما به کبد سرایت کرده باشد، این آزمایش می تواند شریان هایی را که خون آن تومورها را تامین می کنند، نشان دهد. این می تواند به جراحان کمک کند تا تصمیم بگیرند که آیا تومورهای کبدی را می توان برداشت و در این صورت می تواند به برنامه ریزی عمل کمک کند.
استیج یا مرحله سرطان کولورکتال
پس از آن که سرطان کولورکتال در فردی تشخیص داده شد، پزشکان سعی می کنند دریابند که آیا این سرطان گسترش یافته است یا خیر، و اگر چنین است، تا کجا پیشروی کرده است. این فرآیند استیجینگ یا مرحله بندی نامیده می شود. استیج یا مرحله سرطان، میزان گسترش سرطان در بدن را توصیف می کند. این امر کمک می کند بدانیم سرطان چقدر جدی است و بهترین روش درمان آن کدام است. پزشکان همچنین هنگامی که صحبت از آمار طول عمر بیمار سرطان کولورکتال به میان می آید از مرحله سرطان استفاده می کنند.
مراحل اولیه سرطان کولورکتال، مرحله 0 (سرطان بسیار اولیه) نامیده می شود و سپس از مراحل I (1) تا IV (4) متغیر است. به عنوان یک قاعده کلی، هرچه این رقم کمتر باشد، سرطان کمتر گسترش یافته است. رقم بالاتر، مانند مرحله 4 ، به معنای گسترش بیشتر سرطان است. اگرچه تجربه سرطان در هر فرد منحصر به خود آن فرد است، اما سرطان هایی که مراحل مشابه دارند، معمولا پیش آگهی (چشم انداز) مشابهی نیز دارند و اغلب به روشی مشابه درمان می شوند.
استیج سرطان کولورکتال چگونه تعیین می شود؟
سیستم استیجینگ یا مرحله بندی ای که اغلب برای سرطان کولورکتال استفاده می شود، سیستم TNM کمیته مشترک سرطان آمریکا (AJCC) است که شاکله آن بر اساس این 3 اطلاعات کلیدی است:
- وسعت (اندازه) تومور (T): سرطان تا چه اندازه در دیواره کولون یا رکتوم رشد کرده است؟ این لایه ها از درون به بیرون عبارتند از:
-
-
- پوشش داخلی (مخاط)، که لایه ای است که تقریباً تمام سرطان های کولورکتال از آن شروع می شود. این شامل یک لایه اپیتلیوم و یک لایه بافت همبند و یک لایه عضلانی نازک (muscularis mucosa) است.
- زیر مخاط شامل یک لایه بافت فیبری (submucosa)
- یک لایه عضلانی ضخیم (muscularis propria)
- نازک ترین و بیرونی ترین لایه های بافت همبند (subserosal و serosa) که بیشتر کولون را پوشش می دهد اما رکتوم را شامل نمی شود.
-
- گسترش به غدد لنفاوی مجاور (N): آیا سرطان به غدد لنفاوی مجاور سرایت کرده است؟
- گسترش (متاستاز) به نقاط دوردست (M): آیا سرطان به غدد لنفاوی دور یا اندام های دور دست مانند کبد یا ریه ها گسترش یافته است؟
جدیدترین سیستم AJCC
سیستمی که در ادامه توضیح داده می شود، جدیدترین سیستم AJCC است که در ژانویه 2018 راه اندازی شد. این سیستم از مرحله پاتولوژیک (که مرحله جراحی نیز نامیده می شود) استفاده می کند و با بررسی بافت برداشته شده در طول جراحی تعیین می شود. این روش به مرحله بندی جراحی نیز معروف است. این احتمالاً دقیق تر از مرحله بندی بالینی است، که نتایج معاینه فیزیکی، بیوپسی و آزمایش های تصویربرداری را که قبل از جراحی انجام می شود، در نظر می گیرد.
اعداد یا حروف بعد از T، N و M جزئیات بیشتری در مورد هر یک از این عوامل ارائه می دهند. اعداد بالاتر به معنای پیشرفته تر بودن سرطان است. هنگامی که دسته بندی های T، N و M در یک فرد مشخص شد، این اطلاعات در فرآیندی به نام گروه بندی مرحله ای (stage grouping) باهم ترکیب می شوند تا یک مرحله کلی را تعیین کنند.
مرحله بندی سرطان می تواند پیچیده باشد، بنابراین از پزشک خود بخواهید آن را به گونه ای که شما درک می کنید برای شما توضیح دهد.
