معاینه پروستات
آزمایش های پروستات چیست؟ معاینه پروستات یک آزمایش غربالگری برای جستجوی علائم اولیه سرطان پروستات است. سن متوسط برای انجام معاینه پروستات ۵۰ سالگی است، اما برخی افراد ممکن است نیاز داشته باشند غربالگری را از سن ۴۵ سالگی شروع کنند. معاینه پروستات نمی‌تواند به طور قطعی به شما بگوید که آیا سرطان دارید یا خیر، اما نتیجه غیرطبیعی به این معنی است که احتمالاً به نمونه‌برداری (بیوپسی) پروستات نیاز خواهید داشت.
در طول بخش DRE (معاینه انگشتی مقعد) معاینه پروستات شما، ارائه‌دهنده مراقبت‌های بهداشتی (پزشک یا کادر درمان) یک انگشت دستکش‌پوش را وارد مقعد شما می‌کند تا سطح پروستات را لمس کند، بخش پایینی راست‌روده را بررسی کرده و عملکرد اسفنکتر مقعدی شما را ارزیابی کند.
درمان سرطان با رادیوتراپی فوق تخصصی توسط دکتر احسان کرباسی متخصص پرتودرمانی
جهت رزرو نوبت تماس بگیرید: 88627420-021
معاینه پروستات چیست؟
معاینه پروستات یک روش غربالگری است که برای جستجوی علائم اولیه سرطان پروستات استفاده می‌شود. به طور کلی، معاینه پروستات شامل آزمایش خون PSA (که سطح آنتی‌ژن اختصاصی پروستات را در خون شما اندازه‌گیری می‌کند) و معاینه انگشتی مقعد (DRE) است.
در طول بخش معاینه انگشتی مقعد، ارائه‌دهنده مراقبت‌های بهداشتی شما با دقت انگشت دستکش‌پوش خود (دیجیت) را وارد مقعد شما می‌کند. این به آنها اجازه می‌دهد تا لبه‌ها و سطح غده پروستات شما را لمس کرده و هرگونه ناهنجاری احتمالی را تشخیص دهند.
آزمایش های پروستات چیست؟| 5 آزمایش مهم پروستات
پنج آزمایش مهم که برای بررسی سلامت غده پروستات و تشخیص مشکلات احتمالی، به ویژه سرطان پروستات، استفاده می‌شوند عبارتند از:
1. آزمایش خون PSA (آنتی‌ژن اختصاصی پروستات – Prostate-Specific Antigen):
این آزمایش میزان پروتئینی به نام PSA را در خون اندازه‌گیری می‌کند که توسط غده پروستات تولید می‌شود. افزایش سطح PSA می‌تواند نشان‌دهنده مشکلی در پروستات باشد، مانند بزرگ شدن خوش‌خیم (BPH)، التهاب (پروستاتیت) یا سرطان پروستات. این آزمایش یکی از اصلی‌ترین ابزارهای غربالگری است.
2. معاینه انگشتی مقعد (DRE – Digital Rectal Exam):
در این معاینه، پزشک با انگشت دستکش‌پوش از طریق مقعد، سطح پشتی پروستات را لمس می‌کند تا هرگونه ناهنجاری، سفتی، یا توده مشکوک را از نظر اندازه و قوام بررسی کند. این معاینه سریع است و می‌تواند برخی سرطان‌ها را که ممکن است باعث افزایش PSA نشوند، تشخیص دهد.
3. نمونه‌برداری (بیوپسی) پروستات (Prostate Biopsy):
اگر نتایج آزمایش PSA یا معاینه DRE مشکوک باشد، این آزمایش انجام می‌شود. در بیوپسی، با استفاده از سوزن‌های نازک، نمونه‌های کوچکی از بافت پروستات برداشته می‌شود. این نمونه‌ها سپس زیر میکروسکوپ بررسی می‌شوند تا وجود سلول‌های سرطانی تأیید یا رد شود. بیوپسی تنها راه قطعی برای تشخیص سرطان پروستات است.
4. ام‌آر‌آی پروستات (Prostate MRI):
این روش تصویربرداری دقیق، تصاویری با جزئیات بالا از غده پروستات و بافت‌های اطراف آن ارائه می‌دهد. MRI (به‌ویژه نوع چند پارامتری یا mpMRI) می‌تواند به شناسایی نواحی مشکوک به سرطان، تعیین میزان گسترش احتمالی سرطان در داخل یا خارج پروستات (مرحله‌بندی) و هدایت دقیق‌تر نمونه‌برداری (بیوپسی هدفمند) کمک کند.
5. اسکن PET (به‌ویژه PSMA PET Scan) یا اسکن استخوان (Bone Scan):
این‌ها آزمایش‌های تصویربرداری پیشرفته‌تری هستند که معمولاً پس از تشخیص سرطان برای مرحله‌بندی دقیق‌تر یا بررسی عود سرطان پروستات استفاده می‌شوند.
- PSMA PET Scan: از یک ردیاب رادیواکتیو استفاده می‌کند که به پروتئین PSMA (که در سلول‌های سرطان پروستات زیاد است) متصل می‌شود و می‌تواند به یافتن محل دقیق سلول‌های سرطانی در سراسر بدن، حتی در مقادیر کم، کمک کند (برای مرحله‌بندی یا تشخیص عود).
- اسکن استخوان (Bone Scan): برای بررسی اینکه آیا سرطان به استخوان‌ها گسترش یافته است (متاستاز استخوانی) استفاده می‌شود، زیرا استخوان‌ها یکی از شایع‌ترین محل‌های متاستاز سرطان پروستات هستند.
نکته مهم: نیاز به انجام هر یک از این آزمایش‌ها به وضعیت فردی بیمار، سن، عوامل خطر، نتایج آزمایش‌های قبلی و نظر پزشک متخصص (اورولوژیست) بستگی دارد.
چه زمانی مردان باید معاینه پروستات انجام دهند؟
طبق گفته انجمن سرطان آمریکا، مردان باید اولین معاینه پروستات خود را تا سن ۵۰ سالگی انجام دهند. اگر سابقه خانوادگی سرطان پروستات دارید، باید اولین معاینه پروستات خود را در سن ۴۵ سالگی در نظر بگیرید.
علاوه بر این، مردان سیاه‌پوست در معرض خطر بیشتری برای تشخیص سرطان پروستات هستند. به همین دلیل، ارائه‌دهندگان مراقبت‌های بهداشتی اغلب توصیه می‌کنند که مردان سیاه‌پوست اولین معاینه پروستات خود را در حدود سن ۴۵ سالگی انجام دهند.
معاینه پروستات در مقابل کولونوسکوپی: تفاوت چیست؟
در نگاه اول، ممکن است به نظر برسد که معاینه پروستات شبیه به کولونوسکوپی است. به هر حال، هر دو معاینه شامل ناحیه مقعدی شما می‌شوند. با این حال، این دو آزمایش کاملاً متفاوت هستند.
در حالی که معاینه پروستات شامل لمس پروستات با انگشت دستکش‌پوش است، کولونوسکوپی دیواره‌های روده بزرگ شما را با وارد کردن یک دوربین انعطاف‌پذیر به مقعد بررسی می‌کند. پروستات در طول این روش اصلاً معاینه نمی‌شود، مگر اینکه ارائه‌دهنده مراقبت‌های بهداشتی شما به صورت دستی معاینه را انجام دهد.
معاینه پروستات یک روش نسبتاً سریع است که در مطب انجام می‌شود. از سوی دیگر، کولونوسکوپی یک روش سرپایی در بیمارستان است که نیاز به آرام‌بخشی داخل وریدی (IV) دارد.
چگونه برای آزمایش و معاینه پروستات آماده شوم؟
آمادگی کمی قبل از معاینه پروستات لازم است. با این حال، حتماً به ارائه‌دهنده مراقبت‌های بهداشتی خود اطلاع دهید اگر شرایط موجودی دارید که می‌تواند باعث ناراحتی شود، مانند:
- هموروئید (بواسیر).
- شقاق مقعدی.
- پارگی‌های مقعدی.
ارائه‌دهنده مراقبت‌های بهداشتی شما ممکن است از شما بخواهد که به مدت ۴۸ ساعت قبل از معاینه پروستات از رابطه جنسی خودداری کنید. این به این دلیل است که انزال می‌تواند باعث افزایش موقت سطح PSA شما شود که می‌تواند بر نتایج آزمایش شما تأثیر بگذارد.
آیا باید قبل از معاینه پروستات مدفوع کنم؟
نیازی نیست هیچ یک از عادات مربوط به دستشویی خود را قبل از وقت ملاقات تغییر دهید. اگر احساس می‌کنید قبل از معاینه نیاز به مدفوع کردن دارید، انجام این کار اشکالی ندارد. اما نگران نباشید اگر این احساس را ندارید. معاینه پروستات نباید باعث شود احساس کنید نیاز به دستشویی رفتن دارید.
نیازی به خجالت در مورد وجود ماده مدفوعی در طول معاینه پروستات نیست. ارائه‌دهنده مراقبت‌های بهداشتی شما در انجام این معاینه باتجربه است و همه کارها را برای اطمینان از راحتی شما در طول فرآیند انجام خواهد داد.
در طول آزمایش و معاینه پروستات چه انتظاری باید داشته باشم؟
همانطور که در بالا ذکر شد، دو نوع غربالگری وجود دارد که ارائه‌دهنده مراقبت‌های بهداشتی شما ممکن است برای تشخیص سرطان پروستات استفاده کند: آزمایش خون PSA (آنتی‌ژن اختصاصی پروستات) و معاینه انگشتی مقعد (DRE). تحقیقات نشان می‌دهد که آزمایش خون PSA برای تشخیص سرطان پروستات مؤثرتر است. با این حال، DRE همچنان می‌تواند سرطان را در افرادی با سطح PSA طبیعی پیدا کند. به همین دلیل، بسیاری از ارائه‌دهندگان مراقبت‌های بهداشتی هر دو را توصیه می‌کنند.
هیچ یک از این آزمایش‌ها تأیید نمی‌کند که شما سرطان پروستات دارید، به همین دلیل آنها به جای آزمایش‌های تشخیصی، ارزیابی‌های غربالگری محسوب می‌شوند.
آزمایش خون PSA برای این آزمایش، پزشک شما به سادگی نمونه‌ای از خون شما را می‌گیرد و آن را برای تجزیه و تحلیل به آزمایشگاه می‌فرستد. آزمایش خون PSA میزان آنتی‌ژن اختصاصی پروستات را در خون شما اندازه‌گیری می‌کند. هیچ نمره مرزی رسمی وجود ندارد که بتواند تعیین کند آیا شما سرطان پروستات دارید یا خیر. در عوض، نتایج به عنوان معیاری برای تعیین اینکه آیا آزمایش بیشتری لازم است یا نه، استفاده می‌شود. اگر آزمایش PSA بالایی داشته باشید، ممکن است به آزمایش‌های بیشتری نیاز داشته باشید – مانند نمونه‌برداری (بیوپسی) پروستات، MRI یا سایر آزمایش‌های آزمایشگاهی – تا مشخص شود آیا سرطان پروستات ممکن است وجود داشته باشد یا خیر.
معاینه انگشتی مقعد (DRE) در طول DRE، ارائه‌دهنده مراقبت‌های بهداشتی شما یک انگشت دستکش‌پوش و آغشته به روان‌کننده (دیجیت) را وارد مقعد شما می‌کند. به این ترتیب، آنها می‌توانند پروستات شما را لمس کنند تا ببینند آیا توده یا برآمدگی در قسمت پشتی غده (جایی که بسیاری از سرطان‌ها شروع می‌شوند) وجود دارد یا خیر.
معاینه پروستات چقدر دردناک است؟
در حالی که DRE ممکن است ناخوشایند باشد، معمولاً دردناک نیست و تکمیل آن فقط چند ثانیه طول می‌کشد. حتماً به ارائه‌دهنده خود اطلاع دهید اگر هموروئید، شقاق مقعدی یا هر چیز دیگری دارید که می‌تواند معاینه را ناراحت‌کننده کند.
نتایج آزمایش PSA من به چه معناست؟
هنگامی که نتایج آزمایش شما آماده شد، ارائه‌دهنده مراقبت‌های بهداشتی به شما اطلاع می‌دهد که آیا آزمایش اضافی توصیه می‌شود یا خیر. سطح PSA می‌تواند به دلایل مختلفی که به سرطان پروستات مرتبط نیستند (مانند انزال، داروهای خاص یا بزرگ شدن پروستات) در طول زمان متفاوت باشد. بنابراین، اگر PSA مرزی داشته باشید، ارائه‌دهنده شما ممکن است به سادگی آزمایش PSA دیگری را در حدود شش ماه دیگر توصیه کند.
اگر PSA بالا باشد چه اتفاقی می‌افتد؟
اگر سطح PSA بالایی داشته باشید، پزشک شما ممکن است ارزیابی و آزمایش بیشتر توسط یک اورولوژیست (متخصص مجاری ادراری) را توصیه کند. اگر در صورت داشتن سرطان پروستات حتما درمان سرطان پروستات را سریع شروع کنید تا از گسترش آن پیشگیری کنید و طول عمر شما بیشتر شود.
چه زمانی باید از نتایج آزمایش پروستات خود مطلع شوم؟
به طور کلی، دریافت نتایج آزمایش PSA حدود یک روز طول می‌کشد. در مورد DRE، ارائه‌دهنده شما نتایج را فوراً به شما خواهد گفت.
چه زمانی باید با پزشک خود تماس بگیرم؟
اگر ۵۰ ساله هستید و هنوز اولین معاینه پروستات خود را انجام نداده‌اید، با پزشک خود تماس بگیرید تا وقت ملاقات تعیین کنید. اگر در معرض خطر بالاتری هستید، مانند اینکه سیاه‌پوست هستید یا سرطان پروستات در خانواده شما وجود دارد، باید اولین معاینه پروستات خود را تا سن ۴۵ سالگی انجام دهید.
علاوه بر این، اگر علائم انسداد دستگاه ادراری در شما ایجاد شد، فوراً یک ویزیت با پزشک خود برنامه‌ریزی کنید. این ممکن است نشان‌دهنده پروستات بزرگ شده، هایپرپلازی خوش‌خیم پروستات (BPH) یا عفونت دستگاه ادراری باشد. (توجه: سرطان پروستات معمولاً علائمی نشان نمی‌دهد مگر اینکه پیشرفته باشد.)
منبع: my.clevelandclinic.org/health/diagnostics/22764-prostate-exam
سوالات متداول
آزمایش پروستات برای بررسی سلامت غده پروستات، شناسایی بیماری‌هایی مانند سرطان پروستات، التهاب یا بزرگی خوش‌خیم پروستات انجام می‌شود.
PSA یا آنتی‌ژن اختصاصی پروستات، پروتئینی است که توسط پروستات تولید می‌شود. با اندازه‌گیری سطح آن در خون، می‌توان نشانه‌هایی از بیماری‌های پروستات را شناسایی کرد.
خیر، سطح بالای PSA می‌تواند ناشی از التهاب، عفونت یا بزرگی خوش‌خیم پروستات نیز باشد و لزوماً نشانه سرطان نیست.
بله، این معاینه فیزیکی ساده به پزشک کمک می‌کند تا تغییرات احتمالی در اندازه یا شکل پروستات را بررسی کند و هنوز یکی از روش‌های مکمل تست PSA محسوب می‌شود.
مردان معمولاً از سن ۴۰ یا ۵۰ سالگی به بعد باید به صورت منظم تحت غربالگری پروستات قرار گیرند، به‌ویژه اگر سابقه خانوادگی ابتلا به سرطان پروستات داشته باشند.
