پرتودرمانی با پرتو پروتون یا پروتون درمانی چیست؟
در پروتون بیم تراپی یا پروتون درمانی که تحت عنوان پرتودرمانی با پرتو پروتون (Proton Beam Radiation Therapy) نیز شناخته می شود، پرتوهای پروتون را به جای فوتون ها (اشعه ایکس) روی سرطان متمرکز می کنند. پروتون ها، ذرات ریز با بار الکتریکی مثبت در مرکز اتم ها هستند. آنها را فقط می توان توسط یک میکروسکوپ ویژه رویت کرد.
مزیت فیزیکی پروتون درمانی:
پروتون ها وقتی به بافت های بدن می رسند، می توانند انرژی خود را در یک عمق معین و مطابق با محل تومور، آزاد کنند. بنابراین با هدایت پرتوهای پروتون به سمت سرطان و توقف آنها در داخل تومور، سرطان از بین می رود و در عین حال، آسیب کمی به سلول های سالم مجاور وارد می شود، چون بافت های پشت و جلوی تومور در معرض تابش بسیار کمی قرار می گیرند.
مزیت بالینی پروتون درمانی:
اگرچه در تئوری، پروتون درمانی ممکن است بهتر از فوتون درمانی (اشعه ایکس) باشد، اما هنوز اثبات نشده که بهتر از آن می تواند سرطان در بزرگسالان را درمان کند. با توجه به این موضوع، تحقیقات بیشتری مورد نیاز است تا مشخص شود درمان با پرتو پروتون دقیقاً در چه مواردی مناسبتر است.
پروتون درمانی در ایران در دسترس نیست و در خارج از کشور نیز اغلب توسط شرکت های بیمه پوشش داده نمی شود.
چه نوع سرطانی را می توان با پروتون درمانی درمان کرد؟
بسیاری از مطالعات بالینی برای مقایسه اثربخشی پروتون تراپی با فوتون درمانی (اشعه ایکس) در حال انجام است. تا کنون، در اکثر سرطان ها مشخص نشده است که آیا پروتون درمانی در مقایسه با فوتون درمانی، کنترل تومور را بهبود می بخشد و عوارض جانبی را کاهش می دهد؛ یا خیر.
اما بطور کلی بنظر میرسد پروتون درمانی در موارد زیر درمان مناسبی است:
- برای بزرگسالان: سرطان های قاعده جمجمه یا نزدیک ستون فقرات، ملانوم چشم و سارکوم های لگن
- برای کودکان و نوجوانان: سرطان های مغز نخاع و سر و گردن
از پروتون درمانی سرطان چه انتظاری باید داشته باشم؟
قبل از درمان
قبل از اینکه درمان خود را انجام دهید، یک ارزیابی کلی می شوید و با تیم درمان ملاقات کنید. ارزیابی ممکن است چند روز طول بکشد. یک پزشک متخصص (یک متخصص رادیوانکولوژیست) پروتون درمانی شما را برنامه ریزی می کند. درمان شما ممکن است شامل جلسات درمانی روزانه برای یک تا چند هفته باشد. طول درمان بستگی به نوع و محل تومور دارد.
شما قبل از درمان، سی تی اسکن و احتمالاً یک اسکن MRI انجام خواهید داد. پزشک تان از این موارد برای برنامه ریزی درمان با پرتو پروتون استفاده می کند و اندازه و ابعاد دقیق تومور را شناسایی می کند.
اگر در حال انجام درمان برای سر یا گردن خود هستید، ممکن است به یک ماسک مخصوص نیاز داشته باشید. در مورد سایر نواحی بدن نیز ممکن است به یک قالب نیاز داشته باشید. هر بار که رادیوتراپی می کنید، این ماسک ها یا قالب ها ناحیه تحت درمان بدن شما را ثابت نگه می دارند. بنابراین درمان شما تا حد امکان دقیق خواهد بود.
دستگاه پرتو پروتون بسیار بزرگ است و ممکن است در اولین جلسه به شما احساس اضطراب دهد. در هر درمان، یک تکنسین رادیوتراپی به شما کمک می کند روی تخت درمان قرار بگیرید.
حین درمان
از آنجایی که موقعیت شما مهم است، ممکن است کمی طول بکشد تا تکنسین رادیوتراپی شما را آماده کنند. هنگامی که در موقعیت مناسب قرار گرفتید، تکنسین رادیوتراپی برای بررسی اینکه شما در موقعیت صحیحی قرار دارید، عکس اشعه ایکس می گیرد.
سپس شما را در اتاق تنها می گذارند. این به این دلیل است که افراد سالم نباید در معرض تابش قرار گیرند. بسته به طول درمان، چند دقیقه یا حداکثر 15 دقیقه تنها خواهید بود. تکنسین رادیوتراپی به شما می گویند که درمان دقیقا چقدر طول می کشد.
تکنسین رادیوتراپی شما را با دقت از طریق صفحه تلویزیون مدار بسته می بیند. وی همچنین می تواند صدای شما را بشنود. شما در حین درمان چیزی احساس نمی کنید، اما صدای دستگاه را خواهید شنید.
جلسات درمان
یک دوره درمان می تواند بین 1 تا 7 هفته طول بکشد. این به نوع سرطان شما بستگی دارد. پزشک تان در این مورد با شما گفتگو خواهد کرد. شما معمولاً هر روز با پرتو پروتون درمان می شوید.
خطرات و عوارض جانبی پرتو درمانی با پروتون چه هستند؟
به طور کلی، ممکن است در طول درمان و مدت کوتاهی پس از آن احساس خستگی کنید. پزشک قبل از شروع درمان، عوارض جانبی احتمالی را با شما بررسی خواهد کرد. وی توضیح خواهد داد که چه مدت ممکن است این عوارض را تجربه کنید و چگونه می توانید آنها را تسکین دهید.
مانند هر نوع رادیوتراپی دیگر پروتون تراپی نیز ممکن است اثرات طولانی مدت داشته باشد. پزشک شما این موارد را با شما بررسی خواهد کرد.
مشکلات پوستی می تواند از عوارض جانبی رایج پرتودرمانی باشد و ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- قرمزی
- خشکی
- تحریک
- تاول
- پوسته پوسته شدن
عوارض جانبی اولیه که عموماً در طول درمان یا بلافاصله پس از آن رخ می دهد، ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- خستگی
- ریزش مو
- تهوع و استفراغ
- مشکلات خوردن، بلع و هضم غذا
- مشکلات ادراری و مثانه
- سردرد
عوارض جانبی دیرهنگام که ماه ها تا سال ها پس از درمان رخ می دهد، معمولا دائمی هستند. بسته به ناحیه تحت درمان، عوارض جانبی دیرهنگام ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- تغییرات مغز و نخاع
- تغییرات ریوی
- تغییرات روده
- ناباروری
- لنف ادم (ورم اندام)
بهترین مرکز مراکز پروتون تراپی در ایران – تهران